III. POGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH

Powszechnym Spisem Rolnym w 2002 r., w zakresie zwierząt, objęto ogółem 141,3 tys. gospodarstw rolnych, z których 41,0% stanowiły działki rolne o powierzchni użytków rolnych do 1 ha oraz gospodarstwa właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne do 0,1 ha.

Wśród ogółu spisanych gospodarstw, gospodarstwa należące do sektora prywatnego stanowiły 99,9%, w tym indywidualne gospodarstwa rolne – 58,5%; gospodarstw w sektorze publicznym było 113.

W 2002 roku 51620 gospodarstw rolnych (tj. 36,5%) prowadziło działalność gospodarczą związaną z produkcja zwierzęcą, w tym w sektorze prywatnym działalność tą prowadziło 51599 (tj. 36,5%) gospodarstw. W ramach sektora publicznego działało 21 gospodarstw, tj. 18,6% ogółu gospodarstw tego sektora.

Wyniki PSR 2002 r. wykazały że, gospodarstw rolnych utrzymujących podstawowe gatunki zwierząt (tj. bydło, trzodę chlewną, owce i konie) było 34,2 tys., co stanowiło 24,2% ogółu gospodarstw oraz 66,2% wszystkich gospodarstw deklarujących prowadzenie produkcji zwierzęcej.

Tabl. III. 1. Pogłowie zwierząt gospodarskich według sektorów własnościowych w 2002 r.

^a W wieku powyżej 2 tygodni (kury, gęsi, kaczki, indyki i drób pozostały). ^b Do 1 lipca 2001 r. ^c Do marca 2002 r.

Bydło

Dane Powszechnego Spisu Rolnego 2002, w porównaniu z wynikami uzyskanymi z pełnego spisu rolnego 1996 r., wykazały spadek populacji bydła o 118,1 tys. sztuk, tj. o 45,5% (w kraju – o 22,5%), w tym krów – o 39,3% (w kraju – o 17,0%). Pogłowie bydła ogółem w 2002 r. wynosiło 141,3 tys. sztuk i było niższe o 3,0 tys. sztuk (o 2,1%) od stanu notowanego w czerwcu 2001 r., a w porównaniu z grudniem 2001 r. - zwiększyło się o 3,5 tys. sztuk, tj. o 2,5%.

Stado podstawowe krów obniżyło się w skali roku o 1,1 tys. sztuk (tj. o 1,6%) i wyniosło 63,6 tys. sztuk.

W sektorze prywatnym w 2002 r. pogłowie bydła liczyło 136,1 tys. sztuk i zmniejszyło się od czerwca 2001 r. o 2,0 tys. sztuk (o 1,4%), a w porównaniu ze stanem w grudniu 2001 r. wzrosło o 3,9 tys. sztuk, tj. o 3,0%. W gospodarstwach indywidualnych, które w 2002 r. utrzymywały ponad 84% (w 1996 r. – 83,6%) pogłowia bydła w województwie, było 118,8 tys. sztuk, tj. o 3,3 tys. sztuk mniej (o 2,7%) niż w czerwcu w 2001 r., ale o 3,2 tys. sztuk (o 2,8%) więcej niż w grudniu 2001 r.

W sektorze publicznym pogłowie bydła zmniejszyło się zarówno w porównaniu do czerwca jak i w porównaniu z grudniem 2001 r., odpowiednio o 1,1 tys. sztuk i o 0,4 tys. sztuk (o 16,9% i o 7,2%) do poziomu 5,2 tys. sztuk.

Obsada bydła, w tym krów na 100 ha użytków rolnych wynosiła odpowiednio 13,6 szt i 6,1 szt (w lipcu 2001 r. – 13,2 szt i 5,9 szt; w 1996 r. – 23,6 szt i 9,2 szt). Największą obsadę bydła na 100 ha UR odnotowano w powiatach: wałbrzyskim – 33,6 szt, kamiennogórskim – 31,4 szt, milickim – 24,0 szt, górowskim – 22,1 szt oraz jeleniogórskim – 21,9 szt.

W strukturze stada bydła ogółem udział poszczególnych grup wiekowo-użytkowych wynosił:

• cielęta w wieku poniżej 1 roku – 29,1%,
• młode bydło hodowlane i rzeźne w wieku 1-2 lat – 21,6%,
• krowy – 45,0%,
• pozostałe bydło dorosłe hodowlane i rzeźne w wieku 2 lat i więcej – 4,3%.

W porównaniu ze strukturą pogłowia odnotowaną w czerwcu 2001 r. zmalał udział cieląt w wieku poniżej 1 roku (o 1,1 pkt) i  pozostałego bydła dorosłego hodowlanego i rzeźnego w wieku 2 lat i więcej (o 2,2 pkt), natomiast wzrósł udział krów (o 0,2 pkt) oraz młodego bydła hodowlanego i rzeźnego w wieku 1-2 lat (o 3,1 pkt).

W 2002 r. krów utrzymywanych w celu pozyskania mleka konsumpcyjnego było 61,4 tys. sztuk (96,6% ogółu krów), a krów „mamek”, tj. samic ras mięsnych lub urodzonych z krzyżówek z rasami mięsnymi, utrzymywanych w celu pozyskania cieląt rzeźnych, było 2,1 tys. sztuk (3,4% ogółu krów).

W ujęciu uwzględniającym skalę chowu bydła oraz wielkość gospodarstw, wśród gospodarstw utrzymujących tylko 1 sztukę bydła było 18,4% gospodarstw o powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 1 ha. Wśród jednostek o skali chowu bydła 20 sztuk i więcej, gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych do 1 ha stanowiły 0,3% .

Z ogólnego pogłowia bydła utrzymywanego w gospodarstwach rolnych – 3,6% stanu znajdowało się w gospodarstwach posiadających 1 sztukę, 7,3% - w gospodarstwach utrzymujących 2 sztuki, 11,4% - z 3-4 sztukami bydła, a najwięcej - 77,7% w gospodarstwach z 5 i więcej sztukami bydła.

W 2002 r. w gospodarstwach indywidualnych 4,3% pogłowia bydła znajdowało się w gospodarstwach posiadających tylko 1 sztukę bydła (w 2001 roku – 3,8%); 8,7% - utrzymujących 2 sztuki (w 2001 r. – 9,6%), 13,6% - z 3-4 sztukami bydła (w 2001 r. – 14,4%), a najwięcej – 73,4% w gospodarstwach z 5 i więcej sztukami bydła (w poprzednim roku – 72,2%).

W 2002 r. 19,4 tys. gospodarstw (tj. 13,7% ogółu) posiadało krowy, w tym 99,6% (19,4 tys.) to gospodarstwa indywidualne.

W województwie wśród wszystkich gospodarstw rolnych utrzymujących krowy prawie 75% posiadało 1 –2 szt, a tylko około 4% gospodarstw ponad 10 sztuk.

Struktura gospodarstw według skali chowu krów w odniesieniu do gospodarstw indywidualnych była zbliżona do struktury gospodarstw rolnych ogółem.

W porównaniu z 2001 r. zmniejszył się odsetek gospodarstw indywidualnych utrzymujących 2 i 10-19 krów (odpowiednio o 2,7 i o 0,7 pkt), natomiast wzrósł udział gospodarstw z 1 krową (o 0,2 pkt), z 3-4 krowami (o 1,1 pkt), z 5-9 oraz 20 krowami i więcej (odpowiednio o 1,8 oraz 0,3 pkt).

W ogólnej liczbie gospodarstw indywidualnych posiadających krowy, gospodarstwa o powierzchni do 1 ha użytków rolnych stanowiły 7,0%.

W 2002 r., zarówno wśród gospodarstw najmniejszych obszarowo, tj. o powierzchni użytków rolnych 1 ha i mniej, jak i w grupie gospodarstw o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha - największy odsetek stanowiły gospodarstwa utrzymujące tylko 1 krowę - odpowiednio 85,6% i 50,5% .

Z ogólnej liczby pogłowia krów utrzymywanych w gospodarstwach rolnych – 16,2% stanu znajdowało się w gospodarstwach posiadających 1 krowę, 13,4% - utrzymujących 2 krowy, 14,2% - z 3-4 krowami, a najwięcej – 56,2% w gospodarstwach posiadających 5 i więcej krów.

W gospodarstwach indywidualnych 19,2% populacji krów znajdowało się w jednostkach posiadających 1 krowę (w 2001 r. – 20,9%), 15,9% - w gospodarstwach utrzymujących 2 krowy (w 2001 r. – 19,5%), 16,8% - z 3-4 krowami (w 2001 r. – 17,2%), a najwięcej – 48,1% w gospodarstwach posiadających 5 i więcej krów (w 2001 r. – 42,4%).

Według wyników spisu na 1 gospodarstwo rolne przypadało średnio w województwie 1,0 szt bydła (w 1996 r. – 1,8 szt), w tym 0,4 krowy, a na 1 gospodarstwo prowadzące chów i hodowlę bydła ogółem przypadało 6,5 szt bydła, w tym 3,3 szt krów.

Trzoda chlewna

Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 r., w porównaniu z wynikami spisu rolnego 1996 roku wykazały spadek populacji trzody chlewnej o 157,3 tys. szt, tj. o 22,0% (w kraju wzrost o 3,7%), w tym loch na chów o 13,8% ( w kraju wzrost o 14,4%).

Pogłowie trzody chlewnej ogółem w 2002 r. wynosiło 556,0 tys. sztuk i było wyższe o 81,0 tys. sztuk (o 17,1%) od stanu notowanego w końcu lipca 2001 r., a w porównaniu z liczebnością stada świń w końcu marca 2002 r. - wyższe o 48,6 tys. sztuk, tj. o 9,6%.

Stado loch na chów zwiększyło się w porównaniu z lipcem 2001 r. o 10,0 tys. sztuk (o 20,8%) do poziomu 58,1 tys. sztuk. W stosunku do stanu w końcu marca 2002 r. liczba loch na chów zwiększyła się o 6,0 tys. sztuk, tj. o 11,4%.

W sektorze prywatnym pogłowie trzody chlewnej liczyło 555,1 tys. sztuk i wzrosło od lipca 2001 r. o 81,9 tys. sztuk (o 17,3%), a w porównaniu ze stanem z końca marca 2002 r. zwiększyło się o 48,6 tys. sztuk, tj. o 9,6%. W gospodarstwach indywidualnych było 494,6 tys. sztuk świń, tj. 89,0% pogłowia trzody chlewnej w województwie. Przyrost liczebności stada trzody chlewnej w tej grupie gospodarstw w porównaniu do lipca 2001 r. wyniósł 76,6 tys. sztuk (18,3%), a do marca 2002 r. - wyniósł 42,9 tys. sztuk (9,5%).

W sektorze publicznym pogłowie trzody chlewnej, w porównaniu z lipcem 2001 r., spadło o 0,8 tys. sztuk (o 47,4%), a w porównaniu ze stanem w marcu 2002 r. - wzrosło do poziomu 0,9 tys. sztuk.

W 2002 r. obsada trzody chlewnej ogółem, w tym loch na chów, na 100 ha użytków rolnych wynosiła odpowiednio 53,5 szt i 5,6 szt (w lipcu 2001 r. – 43,4 i 4,4 szt; w 1996 r. – 64,9 i 6,1 szt), a na 100 ha gruntów ornych – 64,8 szt i 6,8 szt, wobec 55,2 szt i 5,6 szt w lipcu 2001 r. oraz 81,3 i 7,7 w 1996 r. Największa obsada trzody chlewnej na 100 ha gruntów ornych wystąpiła w powiatach: milickim – 265,9 szt, górowskim – 121,7 szt, głogowskim – 119,4 szt oraz trzebnickim – 101,4 szt.

W strukturze stada trzody chlewnej ogółem udział poszczególnych grup produkcyjno-użytkowych w 2002 r. wynosił:

• prosięta o wadze do 20 kg - 35,2%,
• warchlaki o wadze od 20 kg do 50 kg – 27,7% ,
• trzoda chlewna o wadze 50 kg i więcej na ubój – 26,2%,
• trzoda chlewna o wadze 50 kg i więcej na chów - 10,9%,
  w tym lochy na chów - 10,4%.

W porównaniu ze strukturą pogłowia trzody chlewnej, notowaną w lipcu 2001 r., wzrósł udział prosiąt w stadzie (o 1,0 pkt), warchlaków (o 5,6 pkt) oraz trzody chlewnej na chów o wadze 50 kg i więcej (o 0,5 pkt), w tym loch (o 0,3 pkt), natomiast zmniejszył się udział trzody chlewnej na ubój o wadze 50 kg i więcej (o 7,1 pkt).

W 2002 r. zarejestrowano 24,8 tys. gospodarstw rolnych (17,5% ogółu spisanych) utrzymujących świnie. Gospodarstw indywidualnych z trzodą chlewną było 24,7 tys., tj. 99,7% wszystkich podmiotów prowadzących chów i hodowlę tego gatunku.

Przeciętnie w województwie, wśród ogółu gospodarstw rolnych, utrzymujących trzodę chlewną:

• 7,6% posiadało 1 szt.,
• 16,4% - 2,
• 14,5% - 3-4,
• 16,8% - 5-9,
• 19,9% - 10-19,
• 24,8% - 20 sztuk i więcej.

Struktura gospodarstw indywidualnych według skali chowu świń ukształtowała się analogicznie jak gospodarstw ogółem.

W porównaniu z 2001 r. zmniejszył się odsetek gospodarstw indywidualnych utrzymujących 1 szt,5-9 oraz 10-19 sztuk trzody chlewnej (odpowiednio o 0,1; 2,4 i 6,5 pkt), natomiast wzrósł udział gospodarstw charakteryzujących się średnią i dużą skalą chowu świń, tj. z 2, 3-4 oraz 20 i więcej sztukami trzody chlewnej (wzrost udziału odpowiednio o: 4,4; 2,9 i 1,7).

W gospodarstwach utrzymujących tylko 1 świnię było 21,9% gospodarstw o powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 1 ha.

Wśród jednostek o skali chowu trzody chlewnej 20 sztuk i więcej, podmioty o powierzchni użytków rolnych do 1 ha stanowiły tylko 3,6%.

Z ogólnego pogłowia trzody chlewnej utrzymywanego w gospodarstwach rolnych - 0,3% stanu znajdowało się w gospodarstwach posiadających 1 sztukę, 1,5% - utrzymujących 2 sztuki, 2,2% - z 3-4 sztukami świń, 5,0% - z 5-9 sztukami, 11,8% w gospodarstwach posiadających 10-19 sztuk, a 79,2% w gospodarstwach o dużej skali chowu, tj. utrzymujących 20 i więcej świń.

W gospodarstwach indywidualnych, 0,4% pogłowia trzody znajdowało się, podobnie jak w roku poprzednim, w gospodarstwach posiadających tylko 1 świnię; 1,6% - w gospodarstwach utrzymujących 2 sztuki (w 2001 r. - 1,2%); 2,5% - z 3-4 sztukami świń (w 2001r. – 1,9%); 5,6% - z 5-9 sztukami trzody (6,2% w 2001 r.); 13,3% w gospodarstwach posiadających 10-19 sztuk świń (w 2001 r. – 19,7%), a najwięcej - 76,6% w gospodarstwach indywidualnych utrzymujących 20 i więcej sztuk trzody (w 2001 r. - 70,6%).

Wyniki spisu w 2002 r. wykazały, że 14,0 tys. gospodarstw (tj. 9,9% ogółu) posiadało lochy, w tym 99,5% (13,9 tys.) stanowiły gospodarstwa indywidualne.

Według wyników spisu na 1 gospodarstwo rolne przypadało średnio w województwie 3,9 szt trzody chlewnej, w tym 0,4 szt loch, a na 1 gospodarstwo prowadzące chów i hodowlę trzody chlewnej ogółem przypadało 22,4 szt trzody, w tym 4,1 szt loch.

Owce

W 2002 r., w porównaniu z 1996 r., w chowie owiec odnotowano spadek o 8,3 tys. szt, tj. o 36,2% (w kraju o 37,4%).

Pogłowie owiec w całym rolnictwie w 2002 r. wynosiło 14,6 tys. sztuk i było wyższe o 1,5 tys. sztuk od wielkości notowanych w czerwcu 2001 r. Liczebność stada maciorek jednorocznych i starszych zmniejszyła się o 2,0 tys. sztuk (o 21,9%) do poziomu 9,1 tys. sztuk.

Biorąc pod uwagę udział owiec na terenie województwa w porównaniu do ogółu owiec w Polsce dolnośląskie zajmowało 9 lokatę wśród województw.

W 2002 r., obsada owiec na 100 ha użytków rolnych wynosiła 1,4 szt wobec 1,2 szt w 2001 r. oraz 2,1 szt w 1996 r.

W strukturze pogłowia owiec ogółem udział grup produkcyjno-użytkowych kształtował się następująco:

• jagnięta w wieku poniżej 1 roku – 40,4%,
• maciorki jednoroczne i starsze – 48,7%,
  
  - maciorki mleczne – 12,5%,
  
  - maciorki użytkowane w innych kierunkach – 36,2%,
  
  - pozostałe owce dorosłe – 10,9%.

Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 r. wykazały, że 0,8 tys. gospodarstw (tj. tylko 0,5% ogółu gospodarstw) posiadało owce, w tym 99,2% (0,7 tys.) stanowiły gospodarstwa indywidualne.

W województwie dolnośląskim wśród gospodarstw rolnych utrzymujących owce:

• 41,6% posiadało 1-4 szt.,
• 27,4% - 5-9,
• 15,4% - 10-19,
• 15,6% - 20 sztuk i więcej.

Wśród gospodarstw o najmniejszej skali chowu owiec (tj. utrzymujących 1-4 szt), gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 1 ha stanowiły 25,9%, natomiast w gospodarstwach o skali chowu owiec 20 sztuk i więcej, gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych do 1 ha stanowiły 4,3%.

Z ogólnego pogłowia owiec utrzymywanego w gospodarstwach rolnych – 5,3% stanu znajdowało się w gospodarstwach posiadających 3-4 sztuki, 9,2% - utrzymujących 5-9 sztuk, 10,0% - z 10-19 sztukami owiec, a najwięcej – 75,5% w gospodarstwach z 20 i więcej sztukami owiec.

W gospodarstwach indywidualnych, 6,0% pogłowia owiec znajdowało się w gospodarstwach posiadających 1-4 owce; 10,4% - utrzymujących 5-9 szt, 11,3% - z 10-19 sztukami owiec, a najwięcej - 72,3% w gospodarstwach z 20 i więcej sztukami owiec.

W 2002 r. na 1 gospodarstwo rolne przypadało średnio w województwie 0,1 szt owiec, a na 1 gospodarstwo prowadzące chów i hodowlę owiec przypadało 19,4 szt owiec.

Konie

Wyniki spisu wykazały, że pogłowie koni w gospodarstwach rolnych w 2002 r. wynosiło 9,4 tys. sztuk (w 1996 r. – 12,7 tys. szt) i zmniejszyło się, w porównaniu z 2001 rokiem, o 23,8%.

Zaznaczyć należy, że w Powszechnym Spisie Rolnym w 2002 r. nie ujęto koni utrzymywanych w jednostkach prawnych (np. ośrodki rekreacyjno-wypoczynkowe), które nie posiadały powierzchni użytków rolnych, a przy rejestracji swojej działalności w systemie REGON nie zgłosiły prowadzenia działalności rolniczej. Te elementy właśnie decydowały o obowiązkowym uczestnictwie w Powszechnym Spisie Rolnym. Trudno jest oszacować liczbę koni utrzymywanych w tych jednostkach, ale jednoznacznie można stwierdzić, że spadek pogłowia koni w województwie nie jest tak głęboki, jak wynika to z bezpośredniego porównania wyników spisu w 2002 r. z danymi dla roku 2001.

W strukturze pogłowia koni ogółem - sztuki 3-letnie i starsze stanowiły 67,1%.

Według wyników spisu na 1 gospodarstwo rolne przypadało średnio w województwie 0,1 szt koni.

Obsada koni na 100 ha użytków rolnych i 100 ha gruntów ornych wynosiła odpowiednio 0,9 oraz 1,1 szt wobec 1,1 oraz 1,4 szt w 2001 r.

Kozy

W 2002 r. pogłowie kóz wynosiło 12524 sztuki i było wyższe o 896 sztuk (tj. o 7,7%) w porównaniu z 2001 r.

Samic jednorocznych i starszych było 6,8 tys. sztuk, tj. 54,0% całej populacji kóz (o 4,6 pkt więcej niż w 2001 r.), w tym samic pokrytych po raz pierwszy było 1,0 tys. sztuk (8,0% ogółu pogłowia).

Według wyników spisu w 2002 r. na 1 gospodarstwo rolne przypadało średnio w województwie  0,1 szt. kóz.

Obsada kóz na 100 ha użytków rolnych wynosiła 1,2 szt (w 2001 r. - 1,1 szt).