^a Łącznie z nieustalonym rokiem zakończenia budowy.

W 2002 r. w podstawową instalację, jaką jest wodociąg wyposażonych było 98,1% mieszkań zamieszkanych, w tym w miastach 99,2% i 94,7% na wsi.

Najniższe wskaźniki dotyczyły wyposażenia w gaz z sieci – posiadało go 86,6% mieszkań zamieszkanych w miastach i tylko 8,6% na wsi.

Tabl. III.6.  Wyposażenie mieszkań zamieszkanych w instalacje techniczno-sanitarne

Od 1988 r. obserwuje się wyraźny wzrost stopnia wyposażenia mieszkań w zespoły instalacji.
W komplet podstawowych instalacji, tj. wodociąg, ustęp, łazienkę, centralne ogrzewanie i gaz, w maju 2002 r., wyposażonych było 54,0% mieszkań zamieszkanych, a 1,5% mieszkań nie miało wodociągu i żadnych innych instalacji. W miastach stopień wyposażenia mieszkań w komplet instalacji wyniósł 69,3%,  a na wsi 7,0%.

Tabl. III.7.  Stopień wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne w 2002 r.

^a Bez mieszkań z nieustaloną informacją o instalacjach. ^b Z ustępem ale bez łazienki, z łazienką ale bez ustępu oraz bez obu tych instalacji.

Wielkość i zaludnienie mieszkań

Przeciętna powierzchnia jednego mieszkania w 2002 r. wyniosła 65,6 m²; w miastach – 60,2 m² (w kraju 60,8%), na wsi - 82,5 m² (w kraju 84,9%). W porównaniu z 1988 r. przeciętna powierzchnia mieszkania wzrosła o 5,8 m² (w kraju o 9,5 m²), przy czym na wsi o 8,5 m², a w miastach o 5,4 m².

Województwo dolnośląskie należy do tych województw, w których przeciętna powierzchnia mieszkania jest stosunkowo niska. Mniejsze mieszkania pod względem powierzchni wystąpiły tylko w woj. warmińsko – mazurskim (63,9 m²), łódzkim (64,2 m²) i zachodniopomorskim (65,1 m²).

W latach 1989-2002 odnotowano w województwie, podobnie jak w kraju, wyższą dynamikę wzrostu liczby izb i powierzchni użytkowej mieszkań niż wzrostu samej liczby mieszkań. Jest to efekt przyrostu wielkości powierzchni mieszkaniowej w mieszkaniach starszych w wyniku ich rozbudowy oraz oddawania do użytku z nowego budownictwa mieszkań większych, niż budowano w latach poprzednich.

W porównaniu z 1988 r. w strukturze wielkości mieszkań zaobserwowano korzystne zmiany. Zmniejszył się udział mieszkań 1-2 izbowych (z 22,3% do 18,2% ogółu mieszkań zamieszkanych), natomiast zwiększył się udział mieszkań większych: 4-izbowych z 26,1%
do 27,7%, a 5-izbowych i większych z 15,5% do 19,2%. Przeciętna liczba izb w mieszkaniach wyniosła 3,61; w miastach – 3,43 a na wsi - 4,17. W miastach udział mieszkań 5-izbowych i większych wynosił 14,1 %, na wsi zaś 34,6%.

Tabl. III.8.  Struktura mieszkań według liczby izb

Zmiany w strukturze wielkości mieszkań są jeszcze bardziej widoczne przy uwzględnieniu ich powierzchni użytkowej. Zmniejszył się udział mieszkań o powierzchni poniżej 40 m² z 23,8% do 19,3% (w kraju z 24,3% do 18,4%). Mieszkania o powierzchni 80 m²  i większej stanowiły
w 2002 r.  22,2% ogółu mieszkań (w 1988 r. – 18,2%), przy czym tych ostatnich na wsi było 43,0%, a w miastach 15,4%.

Różnice w wielkości mieszkań między miastem i wsią nie idą w parze z różnicami w zaludnieniu mieszkań. Mimo, że wszystkie wskaźniki wskazują na ogólną poprawę w sytuacji zaludnienia mieszkań to rozgęszczenie mieszkań jest relatywnie większe w miastach.

Tabl. III.9.  Wskaźniki zaludnienia mieszkań

Województwo dolnośląskie należy do województw, w których występuje relatywnie najmniejsze zaludnienie mieszkań – pod względem przeciętnej liczby osób przypadających na 1 mieszkanie korzystniejsze wskaźniki wystąpiły tylko w woj. łódzkim – 2,98 i śląskim – 3,02.

Poprawa warunków mieszkaniowych jest bardziej widoczna, gdy rozpatruje się liczbę osób zamieszkujących jedno mieszkanie. W mieszkaniach uznawanych w naszych warunkach jako niskie zaludnienie (poniżej 1,00 osoby na jedną izbę) mieszkało 1104,9 tys. osób, tj. 38,5% ludności w mieszkaniach ogółem (w kraju 36,3%); nadal jednak w warunkach przeludnienia
(2 i więcej osób na jedną izbę) mieszkało 256,2 tys. osób, tj. 8,9% dolnoślązaków (w kraju 10,9%), w tym 3 i więcej osób na 1 izbę – 1,8% mieszkańców województwa (w kraju 2,3%).

Tabl. III.10.  Struktura zaludnienia mieszkań według osób na 1 izbę w 2002 r.

W mieszkaniach, w których na 1 pokój przypada mniej niż jedna osoba, w maju 2002 r. mieszkało w naszym województwie 17,3% ogółu ludności (w kraju 26,2%). Prawie 28% ludności mieszkało w warunkach zaludnienia 2 i więcej  osób na 1 pokój, w tym 7,5% - 3 i więcej osób na
1 pokój (w kraju odpowiednio 22,2% i 6,3%).

W ocenie sytuacji mieszkaniowej zaludnienie 3 i więcej osób na pokój uznaje się za warunki substandardowe, niezależnie od stanu technicznego takiego mieszkania i w takich warunkach mieszka 216,5 tys. (7,5%) osób, z tego 148,8 tys. (7,3%) w miastach i 67,7 tys. (8,2%) na wsi.

Wskaźnik wielkości powierzchni użytkowej mieszkań przypadającej na 1 osobę w miastach zwiększył się z 16,9 m² w 1988 r. do 20,7 m² w 2002 r., a na wsi z 19,4 m² do 22,8 m²
(w kraju odpowiednio w miastach z 16,8 m² do 20,5 m², a na wsi z 17,4 m² do 21,9 m²).

W  lokalach mieszkalnych, w których na 1 osobę przypada ponad 20 m² powierzchni użytkowej mieszka 37,4% ludności naszego województwa (natomiast w kraju 36,3%), natomiast w lokalach, gdzie na 1 osobę przypada mniej niż 10 m²  mieszka 13% dolnoślązaków (w kraju 15,1%).

Tabl. III.11. Struktura ludności w mieszkaniach według powierzchni użytkowej w 2002 r.

Samodzielność zamieszkiwania gospodarstw domowych i rodzin

W spisie 2002 roku badano samodzielność zamieszkiwania gospodarstw domowych. Podstawą podziału gospodarstw na mieszkające samodzielnie i mieszkające wspólnie była liczba gospodarstw
domowych spisanych w danym mieszkaniu. Jeżeli w mieszkaniu zostało spisane tylko jedno gospodarstwo domowe uznawano je za mieszkające samodzielnie (niezależnie od składu rodzinnego gospodarstwa), gdy zaś w mieszkaniu spisano 2 lub więcej gospodarstw domowych uznawano takie gospodarstwa
za mieszkające wspólnie.

W 2002 roku wśród 1066,5 tys. gospodarstw domowych samodzielnym mieszkaniem dysponowało 824,3 tys. gospodarstw, tj. 77,3% (w 1988 r. – 80,3 %), a 242,2 tys., tj. 22,7% mieszkało niesamodzielnie, w tym 49,3 tys. (4,6%) zajmowało mieszkania wspólnie z co najmniej dwoma gospodarstwami domowymi.

Tabl. III.12.  Gospodarstwa domowe według samodzielności zamieszkiwania w 2002 r.

^a Zamieszkanych i niezamieszkanych przeznaczonych do stałego zamieszkania.

W 2002 roku w ogólnej liczbie 769,9 tys. gospodarstw rodzinnych w woj. dolnośląskim istniało 40,1 tys. gospodarstw dwurodzinnych i 1,7 tys. 3 i więcej rodzinnych. W wielu przypadkach występowanie takich gospodarstw wynika z braku mieszkań, co powoduje iż młode rodziny zmuszone są mieszkać wspólnie z rodzicami.

Oprócz gospodarstw domowych rodzinnych, istniało w 2002 roku 296,6 tys. gospodarstw nierodzinnych, z tego 276,0 tys. gospodarstw osobowych i 20,6 tys. wieloosobowych.

W spisie 2002 roku po raz pierwszy zbierano dane dotyczące struktury gospodarstw
domowych zamieszkujących mieszkania z określonego tytułu prawnego. Według uzyskanych danych, liczba gospodarstw domowych zamieszkujących mieszkanie z tytułu własności mieszkania lub domu wynosi 400,2 tys. (37,5%), (z czego w miastach: 224,9 tys., a na wsi – 175,3 tys.).
Natomiast liczba gospodarstw domowych zamieszkujących mieszkania z tytułu spółdzielczego prawa do lokalu wynosi 250,7 tys., a gospodarstw domowych zajmujących mieszkanie z tytułu najmu - 262,3 tys., podnajmu 17,8 tys., a z tytułu pokrewieństwa - 130,5 tys.

Różnica między liczbą gospodarstw domowych (1066,5 tys.) a liczbą zasobów mieszkaniowych (985,1 tys.) oznacza ilość brakujących mieszkań, tzw. niedobór mieszkań. Według danych spisowych w woj. dolnośląskim brakowało 81,4 tys. mieszkań.

Powszechnie stosowanym miernikiem braku mieszkań jest tzw. statystyczny deficyt mieszkań, pod pojęciem którego rozumie się różnicę między ogólną liczbą gospodarstw domowych a liczbą zamieszkanych mieszkań. Według wyników spisu 2002 deficyt mieszkań (statystyczny) wynosił ogółem w kraju – 1567,0 tys. (w tym woj. dolnośląskie 117,8 tys.).

Ludność zamieszkała w warunkach substandardowych (z pominięciem ludności zamieszkałej w pomieszczeniach nie będących mieszkaniami i obiektach zbiorowego zakwaterowania)

W świetle danych spisowych w warunkach odpowiadających współczesnym standardom mieszkaniowym, tj. określonych jako „bardzo dobre” i „dobre” w województwie dolnośląskim
w 2002 r. znajdowało się 1023,4 tys. osób a więc tylko 35,6% ludności mieszkającej
w mieszkaniach.

Warunki:

• bardzo dobre        zajmowanie mieszkań wyposażonych w wodociąg, ustęp spłukiwany, łazienkę, centralne ogrzewanie i gaz oraz zaludnionych przez mniej niż jedną osobę na pokój
• dobre                      zajmowanie mieszkań wyposażonych w wodociąg, ustęp spłukiwany i łazienkę oraz zaludnionych maksymalnie przez 1 osobę na pokój
• dostateczne          zajmowanie mieszkań wyposażonych w wodociąg i ustęp spłukiwany i zaludnionych nie więcej niż przez 1,01-1,99 osób na pokój
• złe                           zajmowanie mieszkań zaludnionych przez 2,00-2,99 osób na pokój i/lub wyposażonych tylko w wodociąg
• bardzo złe             zajmowanie mieszkań przez 3 i więcej osób na pokój i/lub pozbawionych nawet wyposażenia w wodociąg