Struktura organizacyjna rolnictwa
Powszechny Spis Rolny przeprowadzony w 2002 r. jest opisem aktualnego stanu gospodarstw rolnych i poziomu rolnictwa, a w porównaniu z wynikami pełnego spisu rolnego z 1996 r. i badań prowadzonych w okresie międzyspisowym dostarczył informacji o przemianach, jakie zaszły w ostatnich latach w tych jednostkach gospodarczych.
W województwie dolnośląskim w 2002 r. było 141,3 tys. gospodarstw rolnych i w porównaniu z wynikami pełnego spisu rolnego z 1996 r., ich liczba zmniejszyła się o 6,1 tys., tj. o 4,1% (w kraju o 4,3%). Liczba gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR zwiększyła się o 0,3% i wyniosła 83,3 tys. gospodarstw (w kraju zmniejszyła się o 4,4%).
Największą grupę, w ogólnej liczbie gospodarstw, stanowiły gospodarstwa o powierzchni do 5 ha UR, których udział w 1996 r. wyniósł 72,5%, a w 2002 r. – 75,4% (w kraju odpowiednie udziały wyniosły 70,2% i 72,4%). Jednak w 2002 r. gospodarstwa te użytkowały zaledwie 12,0% powierzchni użytków rolnych (w kraju 18,7%).
Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego wskazały na znaczny spadek powierzchni gruntów w użytkowaniu gospodarstw rolnych wskutek wzrostu powierzchni gruntów należących do jednostek nie stanowiących gospodarstw rolnych zarówno sektora prywatnego jak i publicznego. Oznacza to, że z roku na rok malał udział powierzchni gruntów będących dyspozycji rolnictwa na rzecz terenów budowlanych, rekreacyjnych czy też działalności pozarolniczej.
W 2002 r. ogólna powierzchnia gospodarstw rolnych, w porównaniu do 1996 r., uległa zmniejszeniu. W strukturze użytkowania udział sektora prywatnego zmniejszył się o 1,5 pkt (w kraju o 3,4 pkt), a publicznego - o 2,1 pkt (w kraju o 1,2 pkt), większa była natomiast powierzchnia gruntów różnych nie stanowiących gospodarstw rolnych, których udział wzrósł o 3,6 pkt (w kraju o 4,6 pkt). Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych w tym okresie zmniejszyła się o 59,6 tys. ha, tj. o 5,4% (w kraju użytki rolne zmniejszyły się o 5,5%).
Udział powierzchni użytków rolnych pozostających w użytkowaniu sektora prywatnego, w tym gospodarstw indywidualnych, w porównaniu do ogólnej powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach rolnych w 2002 r., wyniósł 90,7% i 78,7%, zaś w gospodarstwach rolnych sektora publicznego 9,3% (w kraju udział ten wyniósł odpowiednio 94,5%, 87,9% i 5,5%).
Województwo dolnośląskie należało do grupy 8 województw (lubuskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie, pomorskie, opolskie, podkarpackie i wielkopolskie), w których udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw sektora prywatnego w powierzchni użytków rolnych gospodarstw ogółem nie przekraczał 95%. W pozostałych województwach udział UR sektora prywatnego był większy.
Tabl. I.1. Ogólna powierzchnia gruntów według użytkowników w latach 1996 i 2002
| Wyszczególnienie |
1996 |
2002 | ||
|
w tys. ha |
w odsetkach |
w tys. ha |
w odsetkach | |
|
Ogółem...................................................................... |
1975,4 |
100,0 |
1977,7 |
100,0 |
| Gospodarstwa rolne............................................... |
1194,6 |
60,5 |
1125,1 |
56,9 |
| sektora prywatnego.......................................... |
1028,3 |
52,1 |
1000,9 |
50,6 |
| w tym gospodarstwa indywidualne.......... |
876,1 |
44,4 |
866,8 |
43,8 |
| sektora publicznego ........................................ |
166,3 |
8,4 |
124,2 |
6,3 |
|
Grunty pozostałe nie stanowiące gospodarstw rolnych sektora prywatnego i publicznego |
780,8 |
39,5 |
852,7 |
43,1 |
Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw sektora prywatnego w powierzchni użytków rolnych gospodarstw ogółem, kształtował się w poszczególnych powiatach Dolnego Śląska następująco:
- do 95,0% - dzierżoniowski, kłodzki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki, m. Jelenia Góra, polkowicki, m. Wrocław,
- 95,1% - 98,0% - jeleniogórski, kamiennogórski, strzeliński, zgorzelecki, m. Wałbrzych, górowski, wołowski, m. Legnica, milicki, oławski, trzebnicki, wrocławski,
- powyżej 98,0% - bolesławiecki, jaworski, lubański, lwówecki, złotoryjski, głogowski, legnicki, lubiński, oleśnicki, średzki.
Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw indywidualnych w powierzchni użytków rolnych gospodarstw ogółem, kształtował się w poszczególnych powiatach następująco:
- do 75,0% - świdnicki, polkowicki i m. Wrocław,
- 75,1% - 90,0% - bolesławiecki, dzierżoniowski, jaworski, kłodzki, lubański, strzeliński, wałbrzyski, ząbkowicki, zgorzelecki, złotoryjski, m. Jelenia Góra, głogowski, górowski, legnicki, lubiński, wołowski, milicki, oławski, średzki, trzebnicki, wrocławski,
- powyżej 90,0% - jeleniogórski, kamiennogórski, lwówecki, m. Wałbrzych, m. Legnica, oleśnicki.
Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw sektora publicznego w powierzchni użytków rolnych gospodarstw ogółem, kształtował się w poszczególnych powiatach następująco:
- do 5,0% - bolesławiecki, jaworski, jeleniogórski, kamiennogórski, lubański, lwówecki, strzeliński, zgorzelecki, złotoryjski, m. Wałbrzych, głogowski, górowski, legnicki, lubiński, wołowski, m. Legnica, milicki, oleśnicki, oławski, średzki, trzebnicki, wrocławski,
- 5,1% - 10,0% - dzierżoniowski, kłodzki, wałbrzyski, ząbkowicki, m. Jelenia Góra,
- powyżej 10,0% - świdnicki, polkowicki, m. Wrocław.
Przeciętna w województwie powierzchnia użytków rolnych 1 gospodarstwa rolnego w 2002 r. wyniosła 7,35 ha ( w kraju – 5,76 ha), w tym powierzchnia 1 gospodarstwa o areale powyżej 1 ha UR – 12,22 ha ( w kraju – 8,44 ha). Pod względem przeciętnej powierzchni UR 1 gospodarstwa rolnego Dolny Śląsk lokował się na 9 miejscu w kraju. Mniejsze przeciętnie gospodarstwa odnotowano w województwach: mazowieckim (6,09 ha), łódzkim (5,47 ha), lubelskim (5,14 ha), świętokrzyskim (3,65), podkarpackim (2,59 ha), śląskim (2,15 ha) i małopolskim (2,10 ha).
W porównaniu do 1996 r. średnia powierzchnia UR 1 gospodarstwa rolnego w woj. dolnośląskim wzrosła o 1,3% (w kraju o 1,8%).
W województwie dolnośląskim największą średnią wielkość użytków rolnych w gospodarstwie rolnym odnotowano w powiecie strzelińskim (10,01 ha) i jaworskim (9,57 ha). Najmniejsze gospodarstwa rolne wystąpiły w powiatach m. Wałbrzych i lubańskim odpowiednio 3,88 ha i 4,76 ha.