Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. przeprowadzonego na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. (według stanu w dniu 20 maja 2002 r. godz. 24. 00 ) zgodnie z n/w ustawami podjętymi przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej:

- z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026),

- z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072),

- z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.

W powyższych aktach prawnych określono termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielania informacji oraz sposób ich zebrania.

Celem Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. było między innymi:

- zapewnienie podstawowej bazy informacyjnej o gospodarstwach rolnych i związanych z nimi gospodarstwach domowych, koniecznej dla realizacji krajowej, regionalnej i lokalnej polityki rolnej i społecznej na wsi,

- dostarczenie informacji niezbędnych dla finalizowania procesów stowarzyszeniowych z Unią Europejską (UE), jak
i zapewnienia podstaw informacyjnych w pierwszych latach członkostwa zgodnie z wymogami UE oraz wykonanie zobowiązań Polski w zakresie dostarczenia informacji dla potrzeb organizacji międzynarodowych (FAO, OECD, EUROSTAT i inne),

- zbudowanie i aktualizacja statystycznych operatów losowania prób do różnotematycznych badań reprezentacyjnych.

Zakres tematyczny Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. był bardzo obszerny i dotyczył w województwie dolnośląskim ponad 141 tys. gospodarstw rolnych (w kraju blisko 3 mln).

Oprócz raportu, wszystkie wyniki spisu rolnego przedstawione zostaną w 17 publikacjach krajowych
i w 5 publikacjach szczebla wojewódzkiego , a mianowicie:

- Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich,

- Budynki i wyposażenie techniczne gospodarstw rolnych,

- Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych,

- Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych,

- Cele produkcji w gospodarstwach rolnych.

Planuje się również opracowanie publikacji dla szczebla gminnego w formie zestawu tablic zawierających informacje o gospodarstwach rolnych na terenie gminy, o możliwościach produkcyjnych gospodarstw rolnych, o skali upraw rolnych i ogrodniczych, o pogłowiu zwierząt gospodarskich, o źródłach utrzymania gospodarstw domowych,
o działalności pozarolniczej itp. oraz o lokacie gminy w województwie dla podstawowych parametrów w rolnictwie.

Ponadto w Bazie Danych Regionalnych (BDR), prowadzonej przez Urząd Statystyczny w Jeleniej Górze, będą zamieszczone informacje ze spisu dla poszczególnych szczebli podziału terytorialnego kraju, tj. województwa, podregionu, powiatu i gminy.

Zakres i tematyka Powszechnego Spisu Rolnego

Powszechnym Spisem Rolnym objęto:

- gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha,

- gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 do 1 ha włącznie,

- osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,

- pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.

Wykaz gospodarstw indywidualnych powstał w oparciu o statystyczny rejestr podatkowy (system SPGC), który aktualizowany był przez rachmistrzów w czasie obchodu przedspisowego oraz uzupełniany o wykaz właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha. Kartotekę gospodarstw rolnych będących w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej utworzono na podstawie Bazy Jednostek Statystycznych.

Tematyka Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. została ujęta na formularzach spisowych w następujących działach:

- Powierzchnia gospodarstwa,

- Struktura własnościowa użytków rolnych gospodarstwa,

- Struktura dochodów,

- Działalność gospodarcza,

- Pracujący w indywidualnym gospodarstwie rolnym,

- Powierzchnia zasiewów,

- Powierzchnia inna,

- Pogłowie zwierząt gospodarskich,

- Rozdysponowanie produkcji rolniczej,

- Infrastruktura gospodarstwa,

- Budynki i budowle,

- Magazynowanie w gospodarstwie,

- Nawozy i pestycydy w gospodarstwie,

- Maszyny i urządzenia rolnicze,

- Wybrane wydatki w gospodarstwie.

W ramach spisu w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha zebrano następujące informacje:

1) dane o osobach będących użytkownikami gospodarstw rolnych:

a) nazwisko i imiona użytkownika gospodarstwa rolnego,

b) poziom wykształcenia rolniczego użytkownika,

c) wkład pracy w gospodarstwo rolne w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie - liczba godzin przepracowanych w gospodarstwie,

2) o liczbie pracowników najemnych stałych i pracowników dorywczych zatrudnionych w gospodarstwie rolnym,

3) o użytkowaniu gruntów, a w szczególności:

a) o powierzchni gruntów ogółem, w tym użytków rolnych (gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk trwałych), lasów
i gruntów leśnych oraz pozostałych gruntów i nieużytków,

b) o powierzchni zasiewów głównych upraw,

4) o pogłowiu zwierząt gospodarskich według gatunków i grup produkcyjno-użytkowych oraz liczbie pni pszczelich,

5) o rozdysponowaniu produkcji rolniczej,

6) o budynkach, infrastrukturze i wyposażeniu technicznym gospodarstw, w tym:

a) rodzaje budynków, budowli i ich powierzchnia,

b) liczba ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych,

c) źródła zaopatrzenia w wodę, sposoby odprowadzania ścieków i usuwania śmieci,

d) wyposażenie w sieć elektryczną i telefon,

e) rodzaje urządzeń melioracyjnych,

7) o stosowaniu nawozów i pestycydach w gospodarstwie w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie,

8) o zadłużeniu gospodarstw rolnych,

9) o działalności gospodarczej (rolniczej i pozarolniczej) prowadzonej przez użytkownika gospodarstwa rolnego lub osobę dorosłą pozostającą z użytkownikiem we wspólnym gospodarstwie domowym,

10) o ważniejszych wydatkach poniesionych w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie, w tym na:

a) zakup gruntów,

b) budowę lub modernizację budynków,

c) powiększenie stada podstawowego,

d) zakup ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych.

Informacje o wieku, płci, poziomie wykształcenia ogólnego, głównych i dodatkowych źródłach utrzymania użytkownika i członków jego gospodarstwa domowego, a także osób pracujących wyłącznie lub głównie
w gospodarstwach rolnych pozyskano z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, który, jak wspomniano na wstępie, odbył się jednocześnie z Powszechnym Spisem Rolnym 2002 r.

Dla osób fizycznych użytkujących gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie oraz dla właścicieli zwierząt gospodarskich zebrano w/w informacje, z wyłączeniem tych, o których mowa
w pkt. 8 i 10, a w ramach punktów 3b, 6b, i 7 zebrano dane w ograniczonym zakresie tematycznym.

W ramach spisu u osób prawnych i w jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej zebrano informacje, o których mowa w punktach 2-10.

Ważniejsze definicje, pojęcia spisowe i zasady spisywania

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami
i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Za gospodarstwo indywidualne uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu osoby fizycznej lub grupy osób.

Za właściciela zwierząt gospodarskich uważa się osobę nieposiadającą użytków rolnych lub posiadającą użytki
o powierzchni mniejszej niż 0,10 ha, która ma co najmniej: 1 sztukę bydła lub (i) 5 sztuk trzody chlewnej albo 1 lochę lub (i) 3 sztuki owiec bądź kóz lub (i) 1 konia lub (i) 30 sztuk drobiu lub (i) 5 sztuk samic zwierząt futerkowych (w tym królików) lub (i) 1 pień pszczeli.

Za użytkownika gospodarstwa indywidualnego uważa się osobę fizyczną lub grupę osób, które faktycznie użytkują grunty, niezależnie od tego, czy są właścicielami, dzierżawcami, czy użytkują je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty te są zlokalizowane w jednej, czy w kilku gminach.

Za gospodarstwo domowe użytkownika gospodarstwa rolnego (właściciela zwierząt gospodarskich) uważa się zespół osób mieszkających i utrzymujących się wspólnie, jeżeli wśród nich jest osoba prowadząca gospodarstwo indywidualne (właściciel zwierząt gospodarskich).

Budynki, budowle

Spisowi podlegały wszystkie budynki i pomieszczenia inwentarskie (obory, chlewnie, kurniki, budynki wielofunkcyjne
z powierzchnią dla zwierząt)) oraz gospodarcze (stodoły, budynki wielofunkcyjne bez powierzchni dla zwierząt), a także budynki i budowle przeznaczone do przechowywania technicznych środków produkcji, a także inne pomieszczenia użytkowane w gospodarstwach, niezależnie od formy własności, tj. własne i dzierżawione.

O zakwalifikowaniu budynku do określonej kategorii decydowało pierwotne przeznaczenie oraz zainstalowane stałe wyposażenie, niezależnie od aktualnego wykorzystania budynku. Powierzchnia budynków lub budowli spisywana była
w pełnych m 2 według dokumentacji technicznej, a w przypadku jej braku według pomiaru po zewnętrznym obrysie.
W przypadku budynków piętrowych powierzchnia jest sumą powierzchni każdej kondygnacji.

Ujmowane w spisie powierzchnie charakteryzujące sposób wykorzystania budynków lub budowli to:

- powierzchnia wykorzystana na działalność rolniczą - powierzchnia w budynkach i budowlach wykorzystana
na produkcję roślinną, zwierzęcą, przechowywanie produktów rolniczych oraz sprzętu, łącznie z powierzchnią, na której w trakcie spisu trwała przerwa technologiczna;

- powierzchnia wykorzystana na działalność pozarolniczą - cała powierzchnia w budynkach i budowlach przeznaczona na prowadzenie działalności gospodarczej nie związanej z produkcją rolniczą, łącznie z powierzchnią,
na której w trakcie spisu nastąpiła czasowo przerwa w prowadzeniu działalności;

- powierzchnia nie wykorzystana - cała powierzchnia budynków i budowli, która nie była wykorzystywana
na działalność rolniczą ani pozarolniczą (użytkownik zrezygnował z prowadzenia jakiejkolwiek działalności lub pomieszczenia nie zostały jeszcze wykończone).

Infrastruktura techniczna

W spisie zebrano informacje o infrastrukturze technicznej gospodarstw indywidualnych. Dane dotyczą gospodarstwa rolnego a nie gospodarstwa domowego położonego poza gospodarstwem rolnym.

W spisie ujęto następujące elementy infrastruktury technicznej:

- wyposażenie we własne ujęcie wody ze studni,

- wyposażenie w sieć elektryczną,

- sposób usuwania śmieci,

- wyposażenie w telefon stacjonarny.

Techniczne środki produkcji

Spisem zostały objęte samochody ciężarowe, ciągniki, przyczepy, maszyny i urządzenia rolnicze własne (stanowiące wyłączną własność użytkownika gospodarstwa lub członka jego rodziny) i wspólne (będące własnością kilku rolników
i użytkowane przez więcej niż jedno gospodarstwo). Ciągniki i maszyny należące do kilku rolników spisane zostały u tego rolnika, u którego znajdowały się w momencie spisu.

W spisie uwzględniono techniczne środki produkcji sprawne technicznie (nadające się do pracy) oraz chwilowo niesprawne, tj. znajdujące się w remoncie lub przeznaczone do naprawy. Nie spisywano takich środków produkcji, które były niesprawne dłużej niż rok oraz tych, które zostały skasowane lub przeznaczone do kasacji.

Uwaga. W spisie 2002 r. informacje o ciągnikach rolniczych zebrano od użytkowników gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha UR, użytkowników gospodarstw indywidualnych od 0,1 do 1 ha UR i właścicieli zwierząt gospodarskich oraz od osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. Samochody, przyczepy, maszyny i urządzenia rolnicze spisano w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni UR powyżej 1 ha oraz u osób prawnych i w jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej.

Ważniejsze grupowania i zakres publikowanych danych

Dane w publikacji zaprezentowano według siedziby użytkownika, poza tablicami dot. przeglądu gmin, które przedstawiono według siedziby gospodarstwa rolnego.

Dane spisowe zostały ujęte w dwóch podstawowych formach własności, tj. w sektorze publicznym i prywatnym.

W sektorze prywatnym podstawowymi formami własności są: własność prywatna krajowa (gospodarstwa indywidualne, gospodarstwa spółdzielcze i spółki prywatne), własność zagraniczna i własność mieszana (spółki
z przewagą mienia prywatnego).

Do sektora publicznego zaliczono gospodarstwa własności państwowej (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), gospodarstwa będące własnością samorządową (gmin) oraz gospodarstwa stanowiące własność mieszaną (spółki z przewagą mienia państwowego).

W ramach sektora prywatnego dane opracowano dla gospodarstw:

- własności prywatnej krajowej, w tym dla:

- gospodarstw indywidualnych,

- spółdzielni produkcji rolniczej, które obejmują rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie kółek rolniczych i inne gospodarstwa spółdzielcze o przeważającej działalności rolniczej,

- własności zagranicznej,

- własności mieszanej.

Gospodarstwa indywidualne obejmują:

- gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha,

- gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie (działki rolne),

- osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha.

W ramach sektora publicznego w publikacji prezentuje się dane dla gospodarstw:

- własności państwowej, w tym gospodarstw skarbowych,

- własności samorządowej,

- własności mieszanej.

Niezależnie od powyższych grupowań - dane Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r., opracowano według grup obszarowych powierzchni użytków rolnych, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50-100, 100-200, 200-300, 300-500, 500-1000, 1000 ha i więcej.

W celu przeliczenia pogłowia zwierząt w sztukach fizycznych na sztuki przeliczeniowe duże (dotyczy 4 podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich - bydła, trzody chlewnej, owiec i koni) - wykorzystano następujące współczynniki:

bydło - 0,8

trzoda chlewna - 0,15

owce - 0,08

konie - 1,0

* * *

Informacje liczbowe prezentowane są z jednym znakiem po przecinku i z uwagi na elektroniczną technikę zaokrągleń mogą nie sumować się. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym.