Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje - niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu - są zamieszczane w każdej
z publikacji z wynikami spisu.

Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego
(z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć - zostały spisane z ewidencji. Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym - w przypadku spisywanych z ewidencji - pozostały bez odpowiedzi. Szacuje się, że z ewidencji spisano w woj. dolnośląskim ponad 50 tys. osób, tj. 1,9% ogółu ludności - stałych mieszkańców województwa (w kraju ponad 730 tys. osób, tj. 2% ogółu ludności, będących stałymi mieszkańcami naszego kraju). Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nieustalone), podawane w poszczególnych tablicach.

Ważniejsze definicje, pojęcia spisowe i zasady spisywania

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami
i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi
z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Za gospodarstwo indywidualne uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu osoby fizycznej lub grupy osób oraz gospodarstwo rolne osoby nieposiadającej użytków rolnych lub posiadającej użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, która ma co najmniej: 1 sztukę bydła lub (i) 5 sztuk trzody chlewnej albo 1 lochę lub (i) 3 sztuki owiec bądź kóz lub (i) 1 konia lub (i) 30 sztuk drobiu lub (i) 5 sztuk samic zwierząt futerkowych (w tym królików) lub (i) 1 pień pszczeli.

Za użytkownika gospodarstwa indywidualnego uważa się osobę fizyczną lub grupę osób, które faktycznie użytkują grunty, niezależnie od tego, czy są właścicielami, dzierżawcami, czy użytkują je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty te są zlokalizowane w jednej, czy w kilku gminach.

Za osobę kierującą gospodarstwem rolnym uważa się osobę fizyczną upoważnioną przez właściciela/użytkownika gospodarstwa rolnego do podejmowania decyzji bezpośrednio związanych z procesami produkcyjnymi, nadzorowania ich lub wykonywania. Kierujący jest na ogół, choć nie zawsze, tą samą osobą, co użytkownik.

Za gospodarstwo domowe użytkownika gospodarstwa rolnego (właściciela zwierząt gospodarskich) uważa się zespół osób mieszkających i utrzymujących się wspólnie, jeżeli wśród nich jest osoba prowadząca gospodarstwo indywidualne (właściciel zwierząt gospodarskich).

Celem ustalenia struktury gospodarstw według głównego źródła dochodów , w trakcie spisu zebrano informacje od użytkowników gospodarstw indywidualnych na temat udziału dochodów z działalności rolniczej i źródeł pozarolniczych,
(tj. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, z emerytury lub renty, z pracy najemnej lub z innych tytułów)
w dochodach ogółem gospodarstwa domowego. Źródło dochodów, którego udział przekraczał 50% dochodów ogółem, przyjmowano jako główne źródło dochodów gospodarstwa domowego.

Do działalności rolniczej zalicza się produkcję roślinną (wszystkie uprawy rolne, warzywnictwo i ogrodnictwo) i produkcję zwierzęcą (chów i hodowla zwierząt, produkcja surowych nieprzetworzonych produktów zwierzęcych) oraz działalność usługową związaną z rolnictwem prowadzoną z wykorzystaniem własnego sprzętu.

Za dochód ogółem gospodarstwa domowego uważa się łączne dochody wszystkich osób zamieszkałych wspólnie
z użytkownikiem gospodarstwa domowego i utrzymujących się razem z nim, tj. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (rolniczej i pozarolniczej) oraz z tytułu pobierania emerytur i rent, zasiłku z pomocy społecznej, zasiłku wychowawczego, alimentów, stypendiów, posiadania lokat kapitałowych, uzyskiwania pomocy zagranicznej, wygranych w grach liczbowych
i loteriach itp.

Towarowa produkcja rolnicza gospodarstw rolnych została ustalona w oparciu o zebrane informacje o wartości produkcji rolniczej sprzedanej za okres od 21.V 2001 r. do 20. V 2002 r., tj. pochodzących z własnej produkcji surowych (nieprzetworzonych) produktów roślinnych i zwierzęcych oraz zwierząt gospodarskich.

Liczbę pełnozatrudnionych dla gospodarstw indywidualnych ustalono na podstawie liczby godzin przepracowanych
w ciągu roku w gospodarstwie rolnym, przyjmując normatywną liczbę 2120 godzin w ciągu roku jako nominalny czas pracy osoby pełnozatrudnionej, natomiast dla gospodarstw pozostałych (tj. osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które na rzecz spisu składały odpowiednie sprawozdania) przyjęto przeciętną liczbę pracowników zatrudnionych w gospodarstwie w okresie od 1. V 2001 r. do 30. IV 2002 r. w przeliczeniu na pełnozatrudnionych.

Do ogólnej powierzchni gospodarstwa zaliczono wszystkie bez wyjątku grunty wchodzące w skład gospodarstwa, a więc wszystkie grunty użytkowane rolniczo (grunty orne, sady, łąki i pastwiska), wszystkie związane z nimi grunty użytkowane nierolniczo, jak lasy, podwórza, grunty pod zabudowaniami lub przeznaczone pod zabudowę, ogrody ozdobne, grunty pod wodami, drogi, torfowiska, kamieniołomy, żwirownie itp. oraz nieużytki, niezależnie od tytułu władania (własne, dzierżawione na zasadzie umowy i bezumownie, użytkowane z innego tytułu).

Gospodarstwa indywidualne spisywano w miejscu przebywania użytkownika i tam ujmowano całkowitą, ogólną powierzchnię, niezależnie od miejsca położenia gruntów.

Do użytków rolnych zalicza się: grunty orne, sady, łąki i pastwiska.

Do sadów zalicza się grunty o powierzchni nie mniejszej niż 10 arów, zasadzone drzewami i krzewami owocowymi.

Wskaźnik jakości użytków rolnych opracowano jako iloraz hektarów przeliczeniowych podanych przez użytkowników gospodarstw rolnych i fizycznych hektarów użytków rolnych w gospodarstwach. Wyodrębniono następujące grupy jakości użytków rolnych: poniżej 0,4; 0,4 - 0,7; 0,7 - 1,0; i 1,0 i więcej.

Do grupy "zbóż ogółem" zaliczono powierzchnię uprawy poszczególnych zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta), powierzchnię zasiewów mieszanek zbożowych, a także powierzchnię kukurydzy na ziarno i pozostałych zbóż (gryka, proso itp.).

Spisowi podlegały zwierzęta gospodarskie (bydło, trzoda chlewna, owce, drób, konie, kozy, króliki - samice , zwierzęta futerkowe - samice oraz pnie pszczele) znajdujące się w gospodarstwie oraz zwierzęta wysłane na redyki, wypasy i do bacówek, a w przypadku pni pszczelich - pnie znajdujące się na pożytkach poza gospodarstwem, stanowiące własność użytkownika gospodarstwa lub członków jego gospodarstwa domowego, jak również zwierzęta przetrzymywane czasowo lub stale
w gospodarstwie, tj. przyjęte na wychów, opas itp.

Od użytkowników gospodarstw indywidualnych, jak również gospodarstw pozostałych (tj. osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które na rzecz spisu składały odpowiednie sprawozdania), zebrano informacje o ważniejszych wydatkach poniesionych na cele inwestycyjne i produkcyjne w okresie od 21. V 2001 r. do 20. V 2002 r.

Wydatki na cele inwestycyjne dotyczyły głównie:

- zakupu ziemi;

- zakupu innych środków trwałych, tj. ciągników, innych środków transportowych (łącznie z samochodami), maszyn i urządzeń zarówno do prowadzenia działalności rolniczej, jak i pozarolniczej;

- wydatków w zakresie budowy, remontu lub modernizacji budynków mieszkalnych i gospodarczych oraz rozwoju infrastruktury technicznej gospodarstwa;

- wydatków na nowe nasadzenia, zwiększenie stada podstawowego oraz zmianę kierunku produkcji rolniczej.

Spośród nakładów inwestycyjnych ogółem wyodrębniono nakłady na produkcję rolniczą oraz na pozarolniczą działalność gospodarczą.

Wydatki poniesione na bieżącą produkcję rolniczą dotyczyły zakupu nawozów, wapna i środków ochrony roślin, zakupu pasz, zakupu paliwa i usług rolniczych oraz dzierżawy ziemi.

Ponadto zebrano informacje o spłatach kredytów oraz stanie zadłużenia gospodarstw rolnych, z wyodrębnieniem zadłużenia
z tytułu kredytów zaciągniętych na działalność rolniczą, tj.:

- kredytów inwestycyjnych związanych z realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych w działalności rolniczej,

- kredytów bieżących przeznaczonych na zakup rzeczowych środków obrotowych.

Spłaty kredytów bankowych i pożyczek od osób prywatnych (wraz z odsetkami) dotyczą wydatków poniesionych
w okresie od 21. V 2001 r. do 20. V 2002 r.

Zadłużenie, tj. łączną wielkość zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek, nakazów płatniczych łącznie z odsetkami
i rachunków zaległych przez okres dłuższy niż 30 dni, ujmowano według stanu na dzień 20 maja 2002 r.

Ważniejsze grupowania danych i uwagi do tablic

Podstawowym grupowaniem zastosowanym w publikacji jest cel produkcji .

Grupowania tego dokonano posługując się kryterium towarowej produkcji rolniczej (wartości produkcji rolniczej sprzedanej
w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie).

Wyodrębniono następujące grupy gospodarstw:

- produkujące wyłącznie na własne potrzeby , tj. posiadające uprawy rolne i/lub zwierzęta gospodarskie, a jednocześnie niewykazujące wartości towarowej produkcji rolniczej,

- produkujące głównie na własne potrzeby , tj. wykazujące wartość towarowej produkcji rolniczej poniżej 3 tys. zł,

- produkujące głównie na rynek , tj. o wartości sprzedaży 3 tys. zł i więcej.

Dodatkowo dokonano ogólnej charakterystyki gospodarstw nieprowadzących działalności rolniczej.

Ponadto dane zostały opracowane według niżej wymienionych klasyfikacji:

- grup obszarowych użytków rolnych, wyodrębniając następujące grupy obszarowe: do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50-100, 100 ha i więcej, natomiast w niektórych tablicach, celem zachowania tajemnicy statystycznej, przyjęto szersze przedziały agregacji. Przedziały te zostały lewostronnie domknięte, np. do przedziału 2-3 ha zaliczono gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych 2,00 ha do 2,99 ha. Wyjątek stanowi przedział pierwszy 1-2 ha, do którego zalicza się gospodarstwa o powierzchni 1,01 ha do 1,99 ha;

- wskaźnika jakości gruntów: poniżej 0,4, 0,4-0,7, 0,7-1,0, 1,0 i więcej;

- grup obszarowych powierzchni sadów, wyodrębniając następujące grupy obszarowe: do 1 ha włącznie, 1-2, 2-5, 5-10, 10-15, 15 i więcej;

- grup obszarowych powierzchni uprawy wybranych ziemiopłodów, wyodrębniając następujące grupy obszarowe: do 1 ha, 1-2, 2-5, 5-10, 10-15, 15 ha i więcej;

- skali natężenia chowu poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich;

- poziomu wykształcenia rolnicze osoby kierującej (wyższe, policealne, średnie zawodowe, zasadnicze zawodowe i kurs rolniczy);

- wartości sprzedaży według następującej skali: poniżej 3 tys. zł; 3-5; 5-15; 15-25; 25-50; 50-100; 100 tys. zł i więcej,
z lewostronnym domknięciem przedziałów;

- kierunku produkcji rolniczej: gospodarstwa zajmujące się wyłącznie produkcją roślinną, w tym sadownictwem
i warzywnictwem, wyłącznie produkcją zwierzęcą oraz gospodarstwa prowadzące działalność mieszaną (zarówno roślinną, jak i zwierzęcą);

- innych grupowań gospodarstw według cech ujętych w spisie, nie wymienionych wyżej.

Dane prezentowane w niniejszej publikacji dotyczą:

- wszystkich gospodarstw rolnych w zakresie użytkowania gruntów, struktury własnościowej użytków rolnych, struktury dochodów i ciągników;

- gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą aktualnie (w dniu 20 maja 2002 r.) lub w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających spis w zakresie informacji o osobie kierującej (wykształcenie rolnicze) i wybranych wydatkach w gospodarstwie;

- gospodarstw prowadzących aktualnie (w dniu 20 maja 2002 r.) działalność rolniczą w zakresie powierzchni zasiewów
i pogłowia zwierząt gospodarskich.

Prezentowane w publikacji dane w zakresie:

- udziału dochodów z działalności rolniczej w dochodach ogółem gospodarstwa domowego dotyczą gospodarstw indywidualnych prowadzonych przez użytkowników gospodarstw, (właścicieli zwierząt gospodarskich ), bez gospodarstw prowadzonych przez spółki osób fizycznych;

- wydatków, zadłużenia oraz spłat kredytów i pożyczek dotyczą gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha użytków rolnych, gospodarstw osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej;

- gospodarstw towarowych (tj. tych, które w spisie wykazały produkcję sprzedaną) w agregacji z takimi cechami jak: wydatki na cele inwestycyjne i produkcyjne, zadłużenie , spłata kredytów i pożyczek dotyczą zbiorowości gospodarstw, które wykazały jednocześnie produkcję towarową i omawianą cechę.

Dane zawarte w poszczególnych tablicach dotyczą generalnie zbiorowości gospodarstw, od których uzyskano informacje na badany temat, przy czym w grupowaniach o przekrojach wielotematycznych, ze względu na łączenie cech, występują pewne odchylenia:

• przy grupowaniu gospodarstw według udziału dochodów z działalności rolniczej w dochodach ogółem gospodarstwa domowego z jednoczesną agregacją gospodarstw według celu produkcji, różnicę pomiędzy wielkością ,,Ogółem'' a sumą grup według celu produkcji, stanowią gospodarstwa, których w dniu 20 maja 2002 r. lub w okresie 12 miesięcy poprzedzających spis nie prowadziły działalności rolniczej;
• w grupowaniu gospodarstw według wartości sprzedaży ujęto te gospodarstwa, które określiły skalę produkcji sprzedanej, niezależnie od deklaracji odnośnie prowadzenia działalności rolniczej.

Tablice zawierające dane pogrupowane według celu produkcji rolniczej dotyczą gospodarstw, które prowadziły działalność rolniczą w dniu 20 maja 2002 r. lub w okresie 12 miesięcy poprzedzających ten dzień, natomiast tablica zawierająca dane według kierunku produkcji rolniczej - gospodarstw, które aktualnie prowadziły działalność rolniczą, tzn. w dniu 20 maja 2002 r.

Wszystkie dane dotyczą tych gospodarstw, których użytkownik miał siedzibę na terenie województwa dolnośląskiego.

W tablicach zawierających sumaryczne dane dotyczące użytkowania gruntów i powierzchni zasiewów mogą wystąpić pewne nieścisłości rachunkowe wynikające z zaokrągleń automatycznych (zaokrąglenia od arów do pełnych hektarów). Informacje liczbowe w ujęciu odsetkowym prezentowane są z jednym znakiem po przecinku i z uwagi na elektroniczną technikę zaokrągleń, mogą nie sumować się na 100%. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym.