Tabl. I.2.  Ludność według płci i miejsca zamieszkania w latach 1988 i 2002 (na podstawie spisów)

W 2002 roku ludność województwa dolnośląskiego stanowiła 7,6% ludności Polski (w 1988 r. – 7,8%).  Dolny Śląsk zajmował piąte miejsce w kraju pod względem liczby ludności (podobnie jak w 1988 r.) po województwach: mazowieckim – 13,4%, śląskim – 12,4%, wielkopolskim – 8,8% i małopolskim – 8,5%.

Największymi pod względem liczby ludności powiatami w województwie dolnośląskim były:
m. Wrocław (640,4 tys. osób – 22,0% ludności województwa), powiat kłodzki (170,6 tys. – 5,9%) i powiat świdnicki (162,0 tys. – 5,6%); najmniejszymi zaś: powiat górowski (36,8 tys. – 1,3%), powiat milicki (36,9 tys. – 1,3%) oraz powiat strzeliński (44,7 tys. – 1,5%).

Gęstość zaludnienia w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego – mierzona liczbą osób przypadających na 1 km²  - przedstawia mapka I.1.

Tabl. I.3.  Przyrosty / ubytki ludności według płci w latach 1988 i 2002

Ludność według wieku

Wyniki spisów 2002 i 1988 w zakresie struktury ludności według wieku różnią się znacząco. Przesuwanie się wyżów i niżów demograficznych przez różne grupy wieku ludności spowodowało, że liczba osób w wieku 15 lat i więcej zwiększyła się o blisko 214 tys., natomiast liczba dzieci (0-14 lat) zmniejszyła się o ponad 252 tys. osób, co jest efektem depresji urodzeniowej z lat 90-tych. Tym samym, przez kilkunastoletni okres dzielący obydwa spisy, istotnie zmniejszył się odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W spisie 2002 udział ludności w wieku 0-17 lat w ogólnej populacji wynosił 21,5% wobec 29,4% w spisie 1988. Szczególnie duża różnica tej grupy ludności dotyczy mieszkańców miast – spadek o 8,7 pkt;
na wsi – spadek o 5,7 pkt.

Tabl. I.4.  Stan i struktura ludności według wieku w latach 1988 i 2002

^a Osoby o nieustalonym wieku (270 osób w 2002 r. oraz 2499 w 1988 r.) zaliczono tylko do „ogółem”.                       

Podstawowy wpływ na liczebność grupy osób w wieku przedprodukcyjnym miała zmniejszająca się z roku na rok liczba urodzeń żywych (od 38,7 tys. urodzeń w 1990 r., poprzez 30,4 tys. w 1995 r. do 25,7 tys. w 2001 r.), a także osiągnięcie pełnoletności przez osoby urodzone w pierwszej połowie lat 80-tych, tj. w okresie ostatniego wyżu demograficznego.

W stosunku do 1988 roku wzrosła zarówno liczebność (o 95,7 tys. osób) jak i odsetek (o 4,1 pkt) ludności w wieku produkcyjnym. Przy czym zmniejszyła się (o 63,6 tys. osób, tj. 1,6 pkt) grupa wieku mobilnego (18-44 lata), przy jednoczesnym wzroście liczebności (o 159,3 tys. osób) i odsetka (o 5,7 pkt) grupy ludności w wieku produkcyjnym niemobilnym (45-64 lata mężczyźni oraz 45-59 lat kobiety). Jest to związane z przejściem do wieku niemobilnego osób urodzonych w okresie wyżu demograficznego w połowie lat 50- tych, czyli osiągnięciem przez nie co najmniej 45 roku życia.

Zwiększył się także – do 15,2% (tj. o 3,8 pkt) – udział ludności w wieku poprodukcyjnym (w 1988 r. wynosił 11,4%). W stosunku do poprzedniego spisu liczba osób w wieku emerytalnym wzrosła o blisko 107 tys. osób. Zmiany w strukturze wieku ludności województwa dolnośląskiego w poszczególnych grupach wieku przedstawia wykres I.1.

Ludność w Polsce w porównaniu z ludnością Dolnego Śląska charakteryzowała się większym odsetkiem osób w wieku przedprodukcyjnym (23,2%); mniejsze natomiast były udziały osób w wieku produkcyjnym niemobilnym (21,9%) i poprodukcyjnym (15,0%).

Na skutek zmian liczebności grup ekonomicznych aktywności, obniżył się współczynnik obciążenia, to znaczy, że w 2002 roku na każde 1000 osób w wieku produkcyjnym w województwie dolnośląskim przypadało 581 osób w wieku nieprodukcyjnym, w 1988 r. - 690 (w Polsce odpowiednio 618 i 736) i było to mniej niż w 1988 r. - w miastach o 100 osób, na wsi o 134. Wskaźnik ten wykazał spadek w odniesieniu do mężczyzn o 120 osób oraz do kobiet o 98 osób.

Tabl. I.5.  Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym

Stan cywilny prawny

W spisie ludności 2002 roku po raz pierwszy badano prawny stan cywilny ludności. We wszystkich poprzednich spisach badano wyłącznie stan cywilny faktyczny.

Dla umożliwienia pogłębionej analizy sytuacji rodzinnej pytano osoby o stanie cywilnym prawnym żonaty i zamężna czy pozostają w związku małżeńskim, czy też małżeństwo rozpadło się, ale ten rozpad nie został usankcjonowany prawnie (przez rozwód lub separację).

Ze względu na przepisy prawa, określające dolną granicę wieku umożliwiającą zawieranie związków małżeńskich, obowiązujące w poszczególnych krajach - w spisach ludności przyjęto określać stan cywilny dla osób będących w wieku 15 lat i więcej i takie rozwiązanie przyjęto w spisie 2002 r.

Tabl. I.6.  Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego, płci i grup wieku w 2002 r.

Tabl. I.6.  Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego, płci i grup wieku w 2002 r. (dok.)

Ponad 1/3 mężczyzn w wieku 15 lat i więcej stanowili kawalerowie; odsetek panien był znacznie niższy – nieco ponad 1/4 omawianej populacji (patrz wykres I.2.). Ta różnica wskaźnika wynika z różnego wieku zawierania małżeństwa – kobiety w chwili ślubu są przeciętnie o dwa lata młodsze niż mężczyźni.

Odsetek żonatych mężczyzn był nieco wyższy (58,2%) w porównaniu z zamężnymi kobietami (53,4%). Ta różnica wynika z wyższej umieralności mężczyzn, powodującej częstsze owdowienia kobiet. Wpływ wyższej umieralności mężczyzn uwidacznia się już w grupie osób w wieku 30-59 lat. Odsetek mężatek w tej grupie wieku był nieznacznie niższy (o 1,2 pkt procentowego) w porównaniu z odsetkiem żonatych; w przypadku ludności starszej (w wieku 60 lat i więcej) różnica ta było bardzo duża (wskaźnik dla kobiet jest prawie dwukrotnie niższy niż dla mężczyzn).

Większość osób o stanie cywilnym żonaty i zamężna pozostaje faktycznie w związku małżeńskim (98,1% mężczyzn i 97,7% kobiet). Nie wszystkie małżeństwa okazują się jednak trwałe. Niewielki odsetek małżonków (odpowiednio 1,9% mężczyzn i 2,3% kobiet) zrezygnowało z życia we wspólnocie małżeńskiej. W każdej grupie wieku są przypadki rozstań małżonków. Wraz z wiekiem osób wzrasta odsetek kobiet i mężczyzn, którzy nie pozostają we wspólnocie małżeńskiej, ale nie sankcjonujących tej sytuacji werdyktem sądowym. Odsetek takich osób zmniejsza się dopiero w przypadku osób starszych, będących w wieku 60 lat i więcej.

Odsetek wdów był ponad pięciokrotnie wyższy (15,2%) niż wdowców (3,0%). Natomiast rozwiedzeni stanowili nieliczną (5,2%) grupę osób (4,4% mężczyzn i 5,9% kobiet). Odsetek rozwiedzionych wzrastał w kolejnych grupach wiekowych, ale w najstarszej grupie osób (tj. w wieku 60 lat i więcej) był niższy.

W spisie 2002 po raz pierwszy badano osoby separowane prawomocnym orzeczeniem sądu. Sądy orzekają separacje od 2000 roku, wobec czego grupa ta jest nieliczna.

Zauważa się różnice dotyczące struktury stanu cywilnego w zależności od miejsca zamieszkania osób. W miastach jest niższy odsetek kawalerów (33,1%) w porównaniu z mężczyznami mieszkającymi na wsi (36,1%). Odsetek panien kształtuje się odwrotnie (odpowiednio 25,6% w miastach i 23,9% na wsi). W miastach mamy nieco więcej żonatych mężczyzn niż na wsi (odpowiednio 58,3% i 57,7%); mniej jest w miastach mężatek - 52,4%
niż na wsi - 56,1%. Odsetek osób owdowiałych jest wyższy na wsi niż w miastach i wśród mężczyzn wynosi 2,9% w miastach i 3,0% na wsi, wśród kobiet odpowiednio 14,6% i 16,7%. Osób rozwiedzionych natomiast więcej jest w miastach niż na wsi – 5,0% mężczyzn w miastach i 3,0% na wsi oraz odpowiednio 6,9% i 3,0% kobiet.

Struktura ludności według stanu cywilnego uwarunkowana jest:

- czynnikami demograficznymi:

• liczba młodzieży wpływa na liczbę kawalerów i panien oraz na liczbę potencjalnych małżeństw, zawieranych głównie przez osoby w przedziale wieku 20-29 lat,
• liczba osób starszych wpływa na liczbę osób owdowiałych, a ponieważ kobiety przeciętnie żyją dłużej od mężczyzn struktura stanu cywilnego osób starszych jest różna w zależności od płci.

- sytuacją społeczno-gospodarczą kraju.