Klasyfikacja powiatów województwa dolnośląskiego
W przestrzeni jednostek samorządu terytorialnego – gmin i powiatów – województwa dolnośląskiego obserwuje się wyraźne zróżnicowanie natężenia wybranych zjawisk społeczno-gospodarczych. W niniejszej części opracowania zaprezentowane zostaną klasyfikacje powiatów województwa dolnośląskiego ze względu na ważniejsze sfery (obszary) działalności jednostek samorządu terytorialnego oraz sytuację społeczno-gospodarczą.
Badanie składa się z dwóch części. W części pierwszej sporządzono klasyfikacje powiatów w ramach wyodrębnionych obszarów tematycznych. W drugiej części opracowano ranking, a następnie klasyfikację powiatów ze względu na wszystkie badane aspekty łącznie.
Celem badania było wskazanie grup powiatów wyróżniających się spośród innych w 2006 roku pod względem poziomu wybranych zjawisk w następujących aspektach:
• sytuacja finansowa gmin i powiatów.
Każdy aspekt został scharakteryzowany za pomocą wybranych zmiennych diagnostycznych. Przy wyborze zmiennych kierowano się ich przydatnością dla charakterystyki sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu jako całości, ze szczególnym uwzględnieniem specyficznych sfer działalności jednostek samorządu terytorialnego. Pod uwagę zostały więc wzięte zmienne charakteryzujące zarówno całkowite zasoby zlokalizowane na obszarze powiatu, jak i opisujące zasoby gminne i powiatowe. Ze względu na dostępność danych o niektórych zjawiskach jedynie na poziomie powiatów oraz dla zachowania przejrzystości prezentacji klasyfikacje i rankingi prowadzono w odniesieniu do obszaru powiatu.
Do klasyfikacji powiatów w ramach poszczególnych aspektów wykorzystano medianę1. Mediana, zwana także wartością środkową, to wartość dzieląca daną zbiorowość na dwie równe części tak, że w pierwszej z nich znajdują się jednostki, dla których wartość zmiennej była wyższa lub równa od wartości mediany a w drugiej grupie jednostki, dla których zmienne osiągnęły wartości niższe od wartości mediany. Metoda ta pozwala na wyodrębnienie powiatów z uwagi na poziom zjawiska powyżej (poniżej) mediany. Zaletą klasyfikacji opartej na medianie jest jej odporność na wartości skrajnych obserwacji.
Przy ustalaniu pozycji powiatu dla wybranej zmiennej uwzględniono jej charakter: stymulanta lub destymulata. Stymulantą jest zmienna, dla której wzrost wartości uznawany jest za pozytywny, tzn. wartość maksymalna jest najbardziej korzystna. Destymulantą jest natomiast zmienna, dla której spadek wartości cechy uznawany jest za pozytywny, a wartością najkorzystniejszą jest wartość minimalna. Sytuacją korzystną dla stymulant będzie wartość równa lub większa od mediany, natomiast dla destymulant - wartość mniejsza bądź równa medianie.
Zakładając, że wszystkie zmienne aspektu są stymulantami klasy zdefiniowano w następujący sposób:
1. w klasie pierwszej (I) znalazły się powiaty o najkorzystniejszej sytuacji, dla których wszystkie cechy osiągnęły wartość równą lub powyżej mediany,
2. w klasie drugiej (II) znalazły się powiaty, dla których jedna zmienna przyjęła wartość poniżej mediany,
3. w klasie trzeciej (III) znalazły się powiaty, dla których dwie zmienne przyjęły wartości poniżej mediany,
4. w klasie czwartej (IV) znalazły się powiaty o najgorszej sytuacji, dla których wszystkie cechy osiągnęły wartość poniżej mediany.
W tabl. 1(108) - 8(115) przedstawiono wyniki klasyfikacji powiatów z uwagi na poszczególne aspekty. Dla większej czytelności wyników podano wybrane wartości - dla stymulant podano wartości powyżej mediany, dla destymulant - poniżej mediany. Najkorzystniejszą wartość cechy zaznaczono pogrubioną czcionką. Klasy powiatów zobrazowano na rys. 1(39) - rys. 8(46).
Na rys. 9(47) zaprezentowano wyniki klasyfikacji ze względu na pozycję powiatów w ramach wszystkich wyodrębnionych aspektów łącznie.
Jako zmienne diagnostyczne obrazujące potencjał demograficzny powiatów wytypowano następujące czynniki:
Najkorzystniejsza sytuacja pod względem struktury demograficznej panowała na terenach powiatów: głogowskiego, oleśnickiego, oławskiego, polkowickiego, trzebnickiego oraz wrocławskiego (por. rys. 1(39)). W powiatach tych wartość wszystkich wskaźników przekroczyła wartość mediany, która wynosiła dla cechy przyrost rzeczywisty ludności na 1000 ludności - -2,64, dla cechy obrazującej relacje liczba osób w wieku produkcyjnym na 100 osób w wieku nieprodukcyjnym - 186,82 oraz dla cechy udział osób młodych do 17 roku życia - 19,9.
Rys. 1(39). Klasy powiatów - potencjał demograficzny
Tabl. 1(108).
Potencjał demograficzny - klasy powiatów
Klasy |
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Przyrost rzeczywisty ludności na 1000 ludności |
Liczba osób |
Udział osób w wieku |
I. |
głogowski |
6 |
3 |
0,01 |
219,17 |
20,1 |
oleśnicki |
0,03 |
186,82 |
21,2 |
|||
oławski |
1,67 |
201,10 |
19,9 |
|||
polkowicki |
0,08 |
187,23 |
22,9 |
|||
trzebnicki |
5,53 |
189,25 |
21,2 |
|||
wrocławski |
26,59 |
193,13 |
21,0 |
|||
II. |
wołowski |
10 |
2 |
-1,96 |
|
20,0 |
bolesławiecki |
1,81 |
|
20,6 |
|||
legnicki |
1,77 |
|
20,3 |
|||
milicki |
-2,25 |
|
22,4 |
|||
strzeliński |
-2,40 |
|
19,9 |
|||
średzki |
4,85 |
|
20,9 |
|||
jeleniogórski |
-2,18 |
196,92 |
|
|||
Wrocław |
-2,05 |
203,04 |
|
|||
lubiński |
-2,64 |
210,70 |
|
|||
złotoryjski |
|
196,27 |
20,2 |
|||
III. |
lubański |
8 |
1 |
|
|
20,1 |
lwówecki |
|
|
20,5 |
|||
górowski |
|
|
23,2 |
|||
jaworski |
|
190,09 |
|
|||
świdnicki |
|
190,30 |
|
|||
zgorzelecki |
|
190,99 |
|
|||
Jelenia Góra |
|
191,97 |
|
|||
Legnica |
|
200,94 |
|
|||
IV. |
dzierżoniowski |
5 |
0 |
|
|
|
kłodzki |
|
|
|
|||
wałbrzyski |
|
|
|
|||
ząbkowicki |
|
|
|
|||
kamiennogórski |
|
|
|
|||
MEDIANA |
-2,64 |
186,82 |
19,9 |
Infrastrukturę społeczną rozpatrywano ze względu na poziom wybranych zjawisk z zakresu edukacji, ochrony zdrowia i pomocy społecznej oraz kultury. Jako zmienne diagnostyczne obrazujące poziom i dostępność usług z zakresu edukacji wytypowano następujące czynniki:
liczba dzieci w wieku 3-6 lat na 1 miejsce w przedszkolu (bez specjalnych),
przeciętna liczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjów dla dzieci i młodzieży bez specjalnych na 1 oddział,
przeciętna liczba uczniów na 1 komputer do użytku uczniów w szkołach podstawowych i gimnazjach dla dzieci i młodzieży, szkołach zawodowych dla młodzieży bez policealnych oraz liceach ogólnokształcących dla młodzieży (bez specjalnych).
Dostępność usług z zakresu ochrony zdrowia i pomocy społecznej określono na podstawie takich zjawisk jak:
liczba lekarzy na 1000 mieszkańców,
łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. ludności,
miejsca w zakładach stacjonarnej pomocy społecznej na 1000 ludności,
Jako zmienne charakteryzujące dostępność do instytucji kultury wytypowano:
księgozbiór bibliotek na 1000 ludności,
liczba sal w kinach stałych na 100 tys. ludności,
liczba muzeów łącznie z oddziałami na 100 tys. ludności.
Wyniki klasyfikacji w ramach poszczególnych aspektów zawarto w tabl. 2(109) - tabl. 4(111) oraz na rys. 2(40) - rys. 4(42).
W analizie dotyczącej aspektu edukacja przyjęto, że zmienne obrazujące liczbę dzieci na 1 miejsce w przedszkolu, wielkość oddziału w szkołach podstawowych i gimnazjach oraz dostępność komputerów w szkołach mają charakter destymulant i ich niższy poziom świadczy o lepszej pozycji powiatu względem innych jednostek.
Najkorzystniejszą sytuację pod względem poziomu i dostępności usług z zakresu wychowania przedszkolnego oraz szkolnictwa odnotowano na terenach czterech powiatów: górowskiego, kłodzkiego, jeleniogórski i ząbkowickiego. Powiaty te charakteryzowały się relatywnie wysoką dostępnością do miejsc w przedszkolach, relatywnie małą liczbą uczniów przypadających na odział w szkołach podstawowych i gimnazjach oraz dużą dostępnością do komputerów w szkołach. Wartość mediany dla zmiennej liczba dzieci w wieku 3-6 lat na 1 miejsce w przedszkolu wynosiła 3,4, co oznacza, że w 50% powiatów liczba dzieci w wieku 3-6 lat na 1 miejsce w przedszkolu była większa 3,4 a w 50 % powiatów była wyższa od mediany. W 50% powiatów liczba dzieci na 1 odział w szkołach podstawowych i gimnazjach była równa lub niższa od 22,6. W 50% powiatów przeciętnie na 1 komputer w szkole przypadało mniej niż 18,6 ucznia.
Rys. 2(40). Klasy powiatów - infrastruktura społeczna: edukacja
Tabl. 2(109).
Infrastruktura społeczna: edukacja - klasy powiatów
Klasy |
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Dzieci w wieku 3-6 lat na 1 miejsce w przedszkolu |
Przeciętna
liczba uczniów szkół podstawowych |
Przeciętna liczba uczniów na |
I. |
ząbkowicki |
4 |
3 |
1,4 |
21,5 |
12,9 |
górowski |
1,9 |
21,9 |
14,2 |
|||
kłodzki |
2,0 |
20,9 |
13,7 |
|||
jeleniogórski |
2,2 |
19,7 |
8,2 |
|||
II. |
zgorzelecki |
11 |
2 |
1,9 |
22,1 |
|
polkowicki |
2,1 |
|
9,9 |
|||
lubański |
2,1 |
|
15,8 |
|||
średzki |
2,2 |
20,9 |
|
|||
wołowski |
|
21,4 |
13,1 |
|||
świdnicki |
|
22,2 |
13,7 |
|||
wrocławski |
|
20,6 |
11,8 |
|||
oławski |
|
21,3 |
15,2 |
|||
strzeliński |
|
22,5 |
14,2 |
|||
złotoryjski |
|
20,7 |
10,2 |
|||
legnicki |
|
21,2 |
13,3 |
|||
III. |
Jelenia Góra |
11 |
1 |
1,3 |
|
|
Wrocław |
1,4 |
|
|
|||
dzierżoniowski |
1,4 |
|
|
|||
Legnica |
1,5 |
|
|
|||
lubiński |
1,6 |
|
|
|||
głogowski |
1,9 |
|
|
|||
wałbrzyski |
2,0 |
|
|
|||
lwówecki |
|
21,7 |
|
|||
oleśnicki |
|
|
14,7 |
|||
bolesławiecki |
|
|
15,8 |
|||
milicki |
|
21,2 |
|
|||
IV. |
kamiennogórski |
3 |
0 |
|
|
|
jaworski |
|
|
|
|||
trzebnicki |
|
|
|
|||
MEDIANA |
3,4 |
22,6 |
18,6 |
Najkorzystniejszą
sytuację pod względem dostępności do placówek i usług z zakresu ochrony zdrowia
i pomocy społecznej odnotowano na terenie sześciu powiatów ziemskich:
jeleniogórskiego, kamiennogórskiego, kłodzkiego, milickiego, trzebnickiego i
zgorzeleckiego oraz dwóch miast na prawach powiatu: Jeleniej Góry i Wrocławia.
Powiaty te charakteryzowały się wysokim stopniem dostępności do usług z
zakresu ochrony zdrowia i pomocy społecznej mierzonym z wykorzystaniem
wszystkich wytypowanych cech. W powiatach tych liczba lekarzy na 1000 mieszkańców
była wyższa od wartości przeciętnej (mediany) równej 1,34. Również liczba łóżek w szpitalach ogólnych na 1000 mieszkańców
przekraczała wartość przeciętną (medianę) wynosząca 33,1. Ponadto na terenie
tych powiatów istniała w większym stopniu rozwinięta sieć zakładów stacjonarnej
pomocy społecznej, o czym świadczy wartość wskaźnika
miejsca w zakładach stacjonarnej pomocy społecznej na 1000 ludności
powyżej mediany równej 1,87.
Rys. 3(41). Klasy powiatów - infrastruktura społeczna: ochrona zdrowia i pomoc społeczna
Tabl. 3(110).
Infrastruktura społeczna: ochrona zdrowia
i pomoc społeczna - klasy powiatów
Klasy |
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Liczba lekarzy na 1000 mieszkańców |
Łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. ludności |
Miejsca w zakładach stacjonarnej pomocy społecznej na 1000 ludności |
I. |
Jelenia Góra |
8 |
3 |
2,36 |
54,9 |
2,4 |
jeleniogórski |
1,77 |
116,3 |
6,5 |
|||
kamiennogórski |
1,51 |
99,9 |
2,9 |
|||
kłodzki |
1,81 |
48,1 |
3,6 |
|||
milicki |
1,57 |
50,5 |
6,9 |
|||
trzebnicki |
1,39 |
65,2 |
3,2 |
|||
Wrocław |
3,90 |
75,6 |
1,9 |
|||
zgorzelecki |
1,70 |
55,8 |
4,3 |
|||
II. |
Legnica |
7 |
2 |
2,23 |
52,9 |
|
lubański |
|
37,6 |
3,2 |
|||
lubiński |
2,28 |
55,7 |
|
|||
lwówecki |
|
59,1 |
5,0 |
|||
wałbrzyski |
1,93 |
43,3 |
|
|||
złotoryjski |
1,51 |
57,0 |
|
|||
III. |
dzierżoniowski |
9 |
1 |
1,34 |
|
|
głogowski |
|
|
2,9 |
|||
jaworski |
|
|
3,4 |
|||
legnicki |
|
|
11,8 |
|||
oleśnicki |
|
|
4,0 |
|||
oławski |
|
33,1 |
|
|||
strzeliński |
1,36 |
|
|
|||
wołowski |
1,39 |
|
|
|||
ząbkowicki |
|
|
7,8 |
|||
IV. |
bolesławiecki |
6 |
0 |
|
|
|
górowski |
|
|
|
|||
polkowicki |
|
|
|
|||
średzki |
|
|
|
|||
świdnicki |
|
|
|
|||
wrocławski |
|
|
|
|||
MEDIANA |
1,34 |
33,10 |
1,87 |
Najkorzystniejszą sytuację pod względem dostępności do instytucji kultury odnotowano na terenach czterech powiatów: kłodzkiego, lubańskiego, jaworskiego i bolesławieckiego. Powiaty te charakteryzowały się najwyższą liczbą woluminów księgozbiorów bibliotek na 1000 ludności, największą liczbą sal kinowych i muzeów na 100 tys. mieszkańców (wartości wszystkich zmiennych powyżej mediany).
Rys. 4(42). Klasy powiatów - infrastruktura społeczna: kultura
Tabl. 4(111).
Infrastruktura społeczna: kultura - klasy powiatów
Klasy |
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Księgozbiór bibliotek na 1000 ludności |
Liczba sal w kinach stałych na 100 tys. ludności |
Liczba muzeów łącznie |
I. |
kłodzki |
4 |
3 |
5 935,2 |
3,0 |
1,8 |
lubański |
5 049,0 |
3,5 |
1,8 |
|||
jaworski |
4 787,1 |
1,9 |
3,8 |
|||
bolesławiecki |
4 338,7 |
3,4 |
1,1 |
|||
II.
|
lwówecki |
13 |
2 |
5 981,6 |
|
4,2 |
złotoryjski |
5 804,5 |
2,2 |
|
|||
legnicki |
4 687,4 |
|
3,8 |
|||
jeleniogórski |
4 640,6 |
|
7,8 |
|||
ząbkowicki |
4 526,0 |
|
2,9 |
|||
polkowicki |
4 423,8 |
3,3 |
|
|||
średzki |
4 281,3 |
|
2,0 |
|||
zgorzelecki |
4 279,3 |
3,2 |
|
|||
wałbrzyski |
|
3,2 |
1,6 |
|||
kamiennogórski |
|
2,1 |
2,2 |
|||
świdnicki |
|
1,9 |
1,9 |
|||
Jelenia Góra |
|
4,6 |
4,6 |
|||
Wrocław |
|
3,8 |
1,7 |
|||
III. |
górowski |
7 |
1 |
4 624,3 |
|
|
wrocławski |
4 509,6 |
|
|
|||
milicki |
4 166,0 |
|
|
|||
dzierżoniowski |
|
1,9 |
|
|||
Legnica |
|
1,9 |
|
|||
lubiński |
|
1,9 |
|
|||
głogowski |
|
|
1,1 |
|||
IV. |
strzeliński |
5 |
0 |
|
|
|
wołowski |
|
|
|
|||
oleśnicki |
|
|
|
|||
trzebnicki |
|
|
|
|||
oławski |
|
|
|
|||
MEDIANA |
4 166,0 |
1,9 |
1,1 |
Jako zmienne diagnostyczne obrazujące zasoby mieszkaniowe powiatów wytypowano następujące czynniki:
Najkorzystniejszą sytuację pod względem wielkości zasobów mieszkaniowych, w tym komunalnych, odnotowano na terenie pięciu powiatów ziemskich: jeleniogórskiego, kłodzkiego, lubańskiego, ząbkowickiego, zgorzeleckiego oraz trzech miast na prawach powiatu: Jeleniej Góry, Wrocławia i Legnicy. W powiatach tych na 1 mieszkańca przypadała największa powierzchnia użytkowa mieszkań, w tym komunalnych oraz oddano do użytku relatywnie największą liczbę mieszkań.
Rys. 5(43). Klasy powiatów - zasoby mieszkaniowe
Tabl. 5(112).
Zasoby
mieszkaniowe - klasy powiatów
Klasy |
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w m2 na 1 osobę |
Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania gminnego w m2 na 1 osobę |
Liczba mieszkań oddanych do użytku na 1000 ludności |
I. |
jeleniogórski |
8 |
3 |
26,4 |
2,72 |
349,44 |
kłodzki |
24,1 |
3,54 |
364,56 |
|||
lubański |
23,3 |
2,55 |
342,66 |
|||
ząbkowicki |
25,0 |
2,32 |
337,39 |
|||
zgorzelecki |
23,5 |
2,08 |
348,11 |
|||
Jelenia Góra |
24,3 |
4,80 |
384,88 |
|||
Legnica |
23,7 |
6,00 |
379,01 |
|||
Wrocław |
23,6 |
4,18 |
394,75 |
|||
II. |
dzierżoniowski |
6 |
2 |
|
3,11 |
364,02 |
kamiennogórski |
|
4,52 |
351,84 |
|||
legnicki |
24,3 |
2,03 |
|
|||
lwówecki |
25,5 |
|
344,76 |
|||
świdnicki |
|
3,66 |
350,40 |
|||
wałbrzyski |
|
6,37 |
390,60 |
|||
III. |
bolesławiecki |
9 |
1 |
24,1 |
|
|
głogowski |
|
|
332,46 |
|||
jaworski |
|
3,07 |
|
|||
lubiński |
|
|
340,75 |
|||
strzeliński |
23,6 |
|
|
|||
średzki |
23,8 |
|
|
|||
trzebnicki |
24,7 |
|
|
|||
wrocławski |
28,1 |
|
|
|||
złotoryjski |
|
3,26 |
|
|||
IV. |
górowski |
6 |
0 |
|
|
|
milicki |
|
|
|
|||
oleśnicki |
|
|
|
|||
oławski |
|
|
|
|||
polkowicki |
|
|
|
|||
wołowski |
|
|
|
|||
MEDIANA |
23,3 |
2,03 |
332,46 |
Jako zmienne diagnostyczne obrazujące wykorzystanie infrastruktury technicznej na obszarze powiatów wytypowano następujące czynniki:
Najlepszy dostęp do infrastruktury technicznej był na obszarach czterech powiatów ziemskich: świdnickiego, oławskiego, wałbrzyskiego i głogowskiego oraz trzech miast na prawach powiatu: Wrocławia, Jeleniej Góry i Legnicy. W powiatach tych istniała relatywnie dobrze rozwinięta sieć wodociągowa, kanalizacyjna i gazowa, wyrażona wysokim udziałem osób korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej. W 50% powiatów udział osób korzystających z sieci wodociągowej w relacji do ludności ogółem wynosił powyżej 89,3%. W 50% powiatów udział osób korzystających z sieci kanalizacyjnej w relacji do ludności ogółem był wyższy od 58,6%. W 50% powiatów udział osób korzystających z sieci gazowej w relacji do ludności ogółem wynosił powyżej 47,3%.
Rys. 6(44). Klasy powiatów - infrastruktura techniczna
Tab. 6(113).
Infrastruktura techniczna - klasy powiatów
Klasy
|
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Ludność korzystająca |
Ludność korzystająca |
Ludność korzystająca |
w % ogółu |
||||||
I. |
głogowski |
7 |
3 |
95,5 |
83,8 |
76,8 |
Jelenia Góra |
96,2 |
82,3 |
90,4 |
|||
Legnica |
97,9 |
89,3 |
93,8 |
|||
oławski |
95,7 |
64,6 |
56,4 |
|||
świdnicki |
93,4 |
64,0 |
65,1 |
|||
wałbrzyski |
94,9 |
64,6 |
79,9 |
|||
Wrocław |
95,8 |
87,1 |
90,0 |
|||
II. |
wołowski |
9 |
2 |
93,4 |
|
48,4 |
bolesławiecki |
|
65,3 |
47,3 |
|||
dzierżoniowski |
|
66,1 |
78,2 |
|||
jaworski |
|
65,8 |
56,0 |
|||
kamiennogórski |
|
59,4 |
53,6 |
|||
lubiński |
|
91,5 |
79,5 |
|||
oleśnicki |
93,1 |
58,6 |
|
|||
polkowicki |
|
73,8 |
56,8 |
|||
zgorzelecki |
92,6 |
66,8 |
|
|||
III. |
górowski |
6 |
1 |
92,1 |
|
|
kłodzki |
|
|
49,4 |
|||
lubański |
98,1 |
|
|
|||
milicki |
89,3 |
|
|
|||
średzki |
94,5 |
|
|
|||
trzebnicki |
91,4 |
|
|
|||
IV. |
jeleniogórski |
7 |
0 |
|
|
|
legnicki |
|
|
|
|||
lwówecki |
|
|
|
|||
strzeliński |
|
|
|
|||
wrocławski |
|
|
|
|||
ząbkowicki |
|
|
|
|||
złotoryjski |
|
|
|
|||
MEDIANA |
89,3 |
58,6 |
47,3 |
Jako zmienne diagnostyczne obrazujące gospodarkę powiatów wytypowano następujące czynniki:
Ze względu na tajemnicę statystyczną w tabl. 7(114) nie podano wartości o produkcji sprzedanej przemysłu dla powiatów lubińskiego i polkowickiego.
Najkorzystniejszą sytuacją gospodarczą charakteryzowały się cztery powiaty ziemskie: świdnicki, oławski, wrocławski, lubiński oraz dwa miasta na prawach powiatu: Wrocław i Legnica. W powiatach tych funkcjonowało relatywnie dużo podmiotów gospodarczych (ponad 85 podmiotów na 1000 ludności), zrealizowano wysokie inwestycje w przedsiębiorstwach (ponad 1 927 zł na 1 mieszkańca) oraz osiągnięto jedną z wyższych wartości produkcji sprzedanej przemysłu (ponad 11 419 zł na 1 mieszkańca).
Rys. 7(45). Klasy powiatów - gospodarka regionu
Tabl. 7(114).
Gospodarka regionu - klasy powiatów
Klasy
|
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON na 1000 ludności |
Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca |
Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca |
w zł | ||||||
I. |
wrocławski |
6 |
3 |
87 |
14 535 |
22 883 |
oławski |
89 |
7 505 |
32 660 |
|||
lubiński |
89 |
2 394 |
# |
|||
świdnicki |
106 |
2 785 |
15 509 |
|||
Legnica |
120 |
4 412 |
15 725 |
|||
Wrocław |
146 |
5 181 |
19 673 |
|||
II. |
głogowski |
10 |
2 |
91 |
2 677 |
|
dzierżoniowski |
100 |
|
11 495 |
|||
wałbrzyski |
112 |
|
35 230 |
|||
jeleniogórski |
115 |
2 241 |
|
|||
Jelenia Góra |
136 |
|
11 419 |
|||
oleśnicki |
|
1 927 |
16 278 |
|||
strzeliński |
|
2 202 |
12 628 |
|||
wołowski |
|
2 754 |
27 919 |
|||
zgorzelecki |
|
4 865 |
30 740 |
|||
polkowicki |
|
10 008 |
# |
|||
III. |
złotoryjski |
7 |
1 |
85 |
|
|
ząbkowicki |
87 |
|
|
|||
lubański |
87 |
|
|
|||
kłodzki |
113 |
|
|
|||
milicki |
|
1 973 |
|
|||
bolesławiecki |
|
2 726 |
|
|||
średzki |
|
|
21 373 |
|||
IV. |
górowski |
6 |
0 |
|
|
|
jaworski |
|
|
|
|||
kamiennogórski |
|
|
|
|||
legnicki |
|
|
|
|||
lwówecki |
|
|
|
|||
trzebnicki |
|
|
|
|||
MEDIANA |
85 |
1 927 |
11 419 |
Jako zmienne diagnostyczne obrazujące sytuację finansową gmin i powiatów wytypowano następujące czynniki:
Najkorzystniejszą sytuacją finansową charakteryzowały się jednostki samorządu terytorialnego położone na obszarach pięciu powiatów ziemskich: bolesławieckim, głogowskim, legnickim, lubińskim, wałbrzyskim i trzech miast na prawach powiatu: Jeleniej Góry, Legnicy, Wrocławia. Powiaty klasy pierwszej to jednostki charakteryzujące się najwyższymi dochodami budżetów gmin i powiatów per capita (powyżej 2 700,46 zł), największą samodzielnością dochodową (wyrażoną udziałem dochodów własnych w dochodach ogółem powyżej 50,0%) oraz najwyższą aktywnością inwestycyjną (mierzoną wydatkami majątkowymi per capita powyżej 574,19 zł).
Rys. 8(46). Klasy powiatów - finanse samorządowe
Tabl. 8(115).
Finanse
samorządowe - klasy powiatów
Klasy |
Powiaty |
Liczebność klasy |
Liczba cech powyżej mediany |
Dochody budżetów gmin, miast na prawach powiatów i powiatów na 1 mieszkańca w zł |
Udział dochodów własnych gmin, miast na prawach powiatów, powiatów w dochodach ogółem w % |
Wydatki majątkowe gmin, miast na prawach powiatów, powiatów na 1 mieszkańca w zł |
I. |
bolesławiecki |
8 |
3 |
2 761,52 |
53,7 |
1 002,61 |
głogowski |
3 071,71 |
62,7 |
574,19 |
|||
Jelenia Góra |
2 987,58 |
58,7 |
584,78 |
|||
Legnica |
2 906,01 |
58,2 |
852,76 |
|||
legnicki |
3 114,35 |
49,8 |
679,67 |
|||
lubiński |
3 067,57 |
69,4 |
975,32 |
|||
wałbrzyski |
3 202,07 |
54,7 |
1 064,86 |
|||
Wrocław |
3 227,74 |
80,5 |
602,07 |
|||
II. |
kłodzki |
7 |
2 |
2 874,01 |
|
577,61 |
lubański |
2 975,46 |
|
761,37 |
|||
oleśnicki |
4 948,72 |
|
1 215,79 |
|||
wrocławski |
|
67,4 |
790,58 |
|||
ząbkowicki |
2 889,53 |
|
942,94 |
|||
zgorzelecki |
2 877,12 |
63,8 |
|
|||
złotoryjski |
3 836,85 |
|
844,22 |
|||
III. |
jeleniogórski |
7 |
1 |
|
55,4 |
|
oławski |
|
60,3 |
|
|||
polkowicki |
|
77,7 |
|
|||
strzeliński |
|
|
680,25 |
|||
średzki |
|
50,6 |
|
|||
świdnicki |
|
54,4 |
|
|||
trzebnicki |
2 700,46 |
|
|
|||
IV. |
dzierżoniowski |
7 |
0 |
|
|
|
górowski |
|
|
|
|||
jaworski |
|
|
|
|||
kamiennogórski |
|
|
|
|||
lwówecki |
|
|
|
|||
milicki |
|
|
|
|||
wołowski |
|
|
|
|||
MEDIANA |
2 700,46 |
50,0 |
574,19 |
Tabl. 9(116) zawiera lokaty (numery klas) powiatów w poszczególnych aspektach. Klasa I oznacza najwyższą lokatę, klasa IV – najniższą. Powiaty uporządkowano biorąc pod uwagę ich przynależność do klasy w poszczególnych aspektach za pomocą metody porządkowania liniowego. Do obliczenia syntetycznych mierników rozwoju wykorzystano uogólnioną miarę odległości (GDM)2. Najwyższą lokatę zajmuje miasto Wrocław, najniższą – powiat górowski.
Tabl. 9(116). Ranking powiatów
Powiatya |
Pozycja |
Potencjał demograficzny |
Infrastruktura społeczna |
Zasoby mieszkaniowe |
Infrastruktura techniczna |
Gospodarka regionu |
Sytuacja finansowa |
||
edukacja |
ochrona zdrowia i pomoc społeczna |
kultura |
|||||||
Wrocław |
1 |
II |
III |
I |
II |
I |
I |
I |
I |
zgorzelecki |
2 |
III |
II |
I |
II |
I |
II |
II |
II |
Jelenia Góra |
3 |
III |
III |
I |
II |
I |
I |
II |
I |
kłodzki |
4 |
IV |
I |
I |
I |
I |
III |
III |
II |
Legnica |
5 |
III |
III |
II |
III |
I |
I |
I |
I |
jeleniogórski |
6 |
II |
I |
I |
II |
I |
IV |
II |
III |
lubański |
7 |
III |
II |
II |
I |
I |
III |
III |
II |
wałbrzyski |
8 |
IV |
III |
II |
II |
II |
I |
II |
I |
lubiński |
9 |
II |
III |
II |
III |
III |
II |
I |
I |
świdnicki |
10 |
III |
II |
IV |
II |
II |
I |
I |
III |
głogowski |
11 |
I |
III |
III |
III |
III |
I |
II |
I |
złotoryjski |
12 |
II |
II |
II |
II |
III |
IV |
III |
II |
bolesławiecki |
13 |
II |
III |
IV |
I |
III |
II |
III |
I |
oławski |
14 |
I |
II |
III |
IV |
IV |
I |
I |
III |
polkowicki |
15 |
I |
II |
IV |
II |
IV |
II |
II |
III |
legnicki |
16 |
II |
II |
III |
II |
II |
IV |
IV |
I |
ząbkowicki |
17 |
IV |
I |
III |
II |
I |
IV |
III |
II |
wrocławski |
18 |
I |
II |
IV |
III |
III |
IV |
I |
II |
oleśnicki |
19 |
I |
III |
III |
IV |
IV |
II |
II |
II |
średzki |
20 |
II |
II |
IV |
II |
III |
III |
III |
III |
wołowski |
21 |
II |
II |
III |
IV |
IV |
II |
II |
IV |
strzeliński |
22 |
II |
II |
III |
IV |
III |
IV |
II |
III |
kamiennogórski |
23 |
IV |
IV |
I |
II |
II |
II |
IV |
IV |
dzierżoniowski |
24 |
IV |
III |
III |
III |
II |
II |
II |
IV |
trzebnicki |
25 |
I |
IV |
I |
IV |
III |
III |
IV |
III |
milicki |
26 |
II |
III |
I |
III |
IV |
III |
III |
IV |
lwówecki |
27 |
III |
III |
II |
II |
II |
IV |
IV |
IV |
jaworski |
28 |
III |
IV |
III |
I |
III |
II |
IV |
IV |
górowski |
29 |
III |
I |
IV |
III |
IV |
III |
IV |
IV |
a Łącznie z miastami na prawach powiatu.
Na podstawie wartości syntetycznych mierników rozwoju, wyznaczono 4 klasy powiatów metodą trzech średnich3 - rys. 9(47). Klasę 1 reprezentują powiaty o najwyższej pozycji, klasę 4 – o najniższej. W klasie powiatów, które we wszystkich aspektach ze względu na wytypowane zmienne plasowały się na wysokich pozycjach znalazły się wszystkie miasta na prawach powiatów (w kolejności Wrocław, Jelenia Góra, Legnica) oraz cztery powiaty ziemskie: zgorzelecki, kłodzki, jeleniogórski i lubański. W ostatniej klasie znalazły się natomiast następujące powiaty: kamiennogórski, dzierżoniowski, trzebnicki, milicki, lwówecki, jaworski i górowski.
Rys. 9(47). Klasyfikacja OGÓLNA powiatów
1. Strahl D. (red.), Metody oceny rozwoju regionalnego, Wyd. AE, Wrocław 2006.
2. Walesiak M., Uogólniona miara odległości w statystycznej analizie wielowymiarowej, Wyd. AE, Wrocław 2006.
3. Nowak E., Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów gospodarczych, PWE, Warszawa, 1990, s. 92-94.